ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΙΣΗ

Β) ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Στα πρώτα ιστορικά χρόνια η Ψωφίδα φθάνει στη μεγάλη ακμή της. ∆ημόσια κτίρια, ναοί, θέατρο, αγάλματα, νομίσματα και άλλα ευρήμαρτυρούν την ανάπτυξή της. Η συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα αφιερωμένα αγάλματα στο ναό του ∆ιός της Αρχαίας Ολυμπίας, που περιγράφει ο Παυσανίας , αποδεικνύουν επίσης το επίπεδο ακμής της πόλης.

Ερείπια δημόσιων κτιρίων και ναών υπάρχουν σ'όλη την έκταση της πόλης. Ο ναός της Ερυκίνης Αφροδίτης βρισκόταν στο κέντρο της πόλης , κοντά στο βουλευτήριο. Από το ναό μέχρι το δυτικό παραπόταμο του Ερυμάνθου και στο εσωτερικό του τείχους, διακρίνονται τα θεμέλια 10 περίπου ισοδομικά κτισμένων μεγαλόπρεπων κτιρίων. Εκεί, τραβούν την προσοχή μας πελεκημένες με τέχνη πέτρες, πλάκες, κίονες και άλλα λεί- ψανα. Πολλά απ'αυτά χρησιμοποιήθηκαν, δυστυχώς, τον τελευταίο αιώνα για τη δημιουργία γέφυρας και άλλων κτιρίων.

Κοντά στην όχθη, στο μνημείο όπου σμίγουν οι δύο από τους τρεις παραπόταμους του Ερυμάνθου, υπάρχουν θεμέλια από πολυτελές οικοδόμημά με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν τους αρχαίους ναούς της εποχής. Εκεί εικάζεται ότι βρισκόταν ο ναός του Ερυμάνθου, τον οποίο οι Ψωφίδιοι λάτρευαν επίσης ως πολιούχο θεό για να απολαμβάνουν την εύνοιά του. Στη δυτική πλευρά του κωνοειδούς λόφου και στο μέσον περίπου του διαστήματος ,από την κορυφή της Ακρόπολης ως το δυτικό ποταμό, συναντάμε μια αμφιθεατρική κλίση του εδάφους και λαξεμένες πέτρες, όπου μάλλον θα βρισκόταν το θέατρο της πόλης. Άλλα ίχνη που μαρτυρούν επίσης ,την αναπτυγμένη οργάνωση και συγκρότηση της πόλης είναι οι κεραμιδένιοι αγωγοί ύδρευσης, οι οποίοι βρέθηκαν στην ανατολή- κή πλευρά της πόλης και που σύμφωνα με ιστορικές πηγές μετέφεραν το νερό της "Μεγάλης Βρύσης" από απόσταση 12 χιλ. ,όπως προαναφέρθηκε.

Από τη δημόσια καθημερινή ζωή των Ψωφιδίων υπάρχουν πολλές ανεπεξέργαστες πληροφορίες από επιγραφές, νομίσματα μέχρι και εισιτήρια αρχαίου θεάτρου, αγάλματα, αποσπασματικές αναφορές συγγραφέων της αρχαιότητας, όπως του Πολύβιου, του Παυσανία, του Θεόφραστου, του Στράβωνα κλπ. Υπάρχουν αποσπάσματα από δραματικά έργα - τραγωδίες και χρησμούς. Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός του Μαντείου των ∆ελφών προς το βασιλιά Κροίσο της Λυδίας, ότι: "Ευτυχέστερος όλων ο εκ της Ψωφίδος, Αγλαός". Από διάφορες επιγραφές μαθαίνουμε τα εγχώρια ονόματα αρχαίων Ψωφιδίων όπως: Ψώφις, Ζάκυνθος, ∆άρδανος, Λυκόρτας, Εχέφρονας, Παρθάονας, Περιφήτης, Τήμενος, Ξάνθος, Αξίωνας και Αγλαός, και γυναι- κών όπως: Ψωφίδα, Αλφεσίβοια, Ερσίνη κλπ. Σημαντικές πληροφορίες έ- χουμε για τη βιομηχανία και το εμπόριο της Ψωφίδας. Ο Θεόφραστος λέει ότι γύρω από τα περίχωρα της Ψωφίδας και σε πετρώδη μέρη, φύτρωνε σε μεγάλες ποσότητες το θεραπευτικό χόρτο "πανάκεια", φάρμακο για όλες τις ασθένειες. Κατά τον ∆ιοσκουρίδη ,το ιερό αυτόφυτό στην Ψωφίδα καλλιεργείτο και σαν κηπευτικό λάχανο και γινόταν εξαγωγή του σε άλλες περιοχές, επεξεργασμένο σε γαλακτώδη χυμό. Από τις σχετικές αναφορές μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι η πόλη διέθετε μια από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες της κλασικής αρχαιότητας.

∆ιάφορα επίσης αγγεία, πήλινα σκεύη και καλλιτεχνικά κεραμικά που έχουν βρεθεί στην περιοχή, μαρτυρούν ότι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν και η κεραμοβιομηχανία στα προάστια της πόλης. Τα νομίσματα της Ψω- φίδας φέρουν πολλές παραστάσεις με τη θεά Άρτεμη και το ελάφι της, το θεό Ερύμανθο, την Πέστροφα του ποταμού Ερυμάνθου, το κεφάλι της Αθηνάς, τα αρχικά της πόλης ΧΟ,ΧΟ και ένα βελανίδι. Τα νομίσματα που έκοψε η πόλη-κράτος Ψωφίδα ήταν ασημένια και χάλκινα.

Οι Ψωφίδιοι έλαβαν μέρος στους Μεσσηνιακούς πολέμους, υπέρ των Μεσσηνίων και κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ) μαζί με όλους τους Αρκάδες μάχονται κατά των Αθηναίων, υπό την καθοδήγηση του Αγησιλάου της Σπάρτης εκστρατεύουν προς κατάληψη της Μ. Ασίας και τιμωρία των Περσών στα 396-394 π.Χ. Επίσης, πολέμησαν ως μισθοφόροι και στην κάθοδο των Μυρίων, ζητηθέντες από τον Κύρο για τη μαχητικότητά τους. Τέλος, στα Λεύκτρα (371π.Χ) συμπολεμούν με τους άλλους Αρκάδες ,μετά των Λακεδαιμονίων, κατά των Θηβαίων.

Η Ψωφίδα από τη θέση της αναγκάζεται να βρίσκεται σε αγαθές σχέσεις με τους γείτονές της, τους Ηλείους. Αυτοί, παλαιοί συγγενείς των Αιτωλών, το 250 π.Χ. είχαν συνάψει συμμαχία και βρίσκονταν από κοινού σε διαμάχη με την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Οι Ηλείοι βλέποντας τη στρατηγική θέση της Ψωφίδας πίεσαν να αποσχισθεί των άλλων αρκαδικών πόλες- ων και της Αχαϊκής Συµπολιτείας και να ενωθεί µαζί τους ως σύµµαχος. Έτσι, το 220-217 π.Χ. ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αχαιών και Αιτωλών καθιστά την Ψωφίδα ορμητήριο των Αιτωλών, αλλά καταλαμβάνεται εξ'εφόδου από το σύµµαχο των Αχαιών βασιλιά Φίλιππο τον Ε΄ της Μακεδονίας. Την άλωση της πόλης περιγράφει με σαφήνεια ο ιστορικός Πολύβιος, και όπως συμπεραίνεται από την περιγραφή, η άλωση της πόλης έγινε από ολιγωρία των πολιορκημένων, παρά το γεγονός ότι η πόλη διέθε- είτε έξοχα τείχη σε μέγεθος και κατασκευή. ∆εδομένου ότι ήταν χειμώνας και οι δύο ποταμοί που σχηματίζουν γωνία ήταν ένα ακόμη φυσικό οχυρό της πόλης, η άλωση θα ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση, αν δεν γινόταν το οθρίο λάθος των πολιορκημένων ν'αφήσουν σχεδόν αφύλακτη την κεντρική πύλη. Έτσι, ο Φίλιππος κατέλαβε την πόλη με έφοδο από την κεντρική πύλη.

Η κατάληψη ήταν η αρχή μιας παρακμιακής περιόδου, ωστόσο η πόλη δεν κατεστράφη τελείως, ούτε απώλεσε πλήρως την αυτονομία της. Εξαντλημένη μπαίνει στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, και εν συνεχεία θα ακολουθήσει την τύχη της συμμαχίας μέχρι την κατάληψή της από τους Ρωμαίους.