Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Από τον 8ο αιώνα π.Χ. αρχίζουν να εμφανίζονται και να διαμορφώνονται οι πόλεις - κράτη,που συνιστούν ένα νέο τύπο πολιτικής οργάνωσης. Πρόκειται για μικρά κράτη σε έκταση ανεξάρτητα, με πολιτική οργάνωση που θα επικρατήσει στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού μητροπολιτικού και αποικιακού χώρου. Στις πόλεις - κράτη τα άτυπα ως τότε πολιτικά όργανα (βουλή, συνέλευση του λαού) αρχίζουν προοδευτικά να λειτουργούν με συγκεκριμένους κανόνες. Εξασφαλίζεται έτσι η συμμετοχή μικρού μέρους των πολιτών,αρχικά στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων. Τη βασίλική εξουσία στις πόλεις - κράτη σύντομα διαδέχονται αβασίλευτες δημοκρατίες γαιοκτημόνων, στις οποίες οι ευγενείς έχουν τον έλεγχο της εξουσίας, την οποία ασκούν μέσω της Βουλής και των αρχόντων. Η συνέλευση του λαού (εκκλησία του δήμου) επικυρώνει απλώς τις αποφάσεις τους. Οι παλαιότερες πόλεις - κράτη ιδρύθηκαν από ομάδες μεταναστών ή από ομάδες παλαιότερων κατοίκων των περιοχών, όπου εγκαταστάθηκαν οι εισβολείς, οι οποίοι υπό την πίεση των νεοφερμένων αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη μητρική τους γη. Χρονικά η ίδρυση των πρώιμων αυτών πόλεων - κρατών θα πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στο 1100και το 900 π.Χ. Οι περισσότερες από τις ομάδες των μεταναστών ανήκαν στο δωρικό Εγκαταστάθηκαν στην κυρίως Ελλάδα και ώθησαν τους αυτόχθόνες στις Κυκλάδες,τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου,τα παράλια της Μικράς Ασίας και την Κύπρο. Στον κατάλογο των πρώιμων πόλεων - κρατών θα πρέπει να εντάξουμε και την αρχαία Ψωφίδα, που αναπτύχθηκε ήδη από την προϊστορική αρχαιότητα (από την εποχή των Πελασγών) και α- ναφέρεται ως μία από τις σημαντικότερες αρκαδικές πόλεις.έθνος. Κατά μια άποψη οι παλαιότερες πόλεις - κράτη μορφοποιήθηκαν στα μικρασιατικά παράλια στη διάρκεια του πρώτου αποικισμού. Για λόγους προστασίας από τους ντόπιους πληθυσμούς , οι ελληνικές αυτές απάτες περιβάλλονταν από τείχη, σύμφωνα με το πρότυπο των μυκηναϊκών ακοπόλεων. Από δω και το παράδειγμα της Ψωφίδας, κλασική αρχαιότητα αναφέρεται από πολλούς ιστορικούς (Στράβωνα, Πολύβιο,Παυσανία κ.α.) ως μεγάλη οχυρούπολη. Εξάλλου, η ίδια η ονομασίασία της αρχικά, Ερύμανθος, ετυμολογικά σημαίνει οχυρούπολη. η οποίο κατά την Προκειμένου οι νεοϊδρυθείσες αποικίες να ξεπεράσουν τα προβλή της εσωτερικής τους οργάνωσης, κυρίως μετά την επέκταση της κυ ριαρχίας τους και στο ντόπιο στοιχείο, άρχισαν να μετασχηματίζονται σε ένα νέο πολιτικό οργανισμό με όλα τα χαρακτηριστικά της πόλΗς - κράτους. Αν και σε πολλές περιπτώσεις τα μικροσκοπικά αυτά κράτη βρί σκούσαν σε απόσταση μεταξύ τους, σε ενιαίο γεωγραφικό χώρο, και παρά το γεγονός ότι οι ιδρυτές τους αρκετά συχνά είχαν δεσμούς συγγέ-νειας ή γειτονιάς, δεν θέλησαν να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα ευρύτερο κράτος. Αυτό φανερώνει ότι πολύ γρήγορα είχαν αντιληφθεί την αυτοδυναμία και την αυτάρκειά τους, τη θρησκευτική λειτουργία, αποκτούν ιδιαίτερη ακτινοβολία με τη συμμετοχή ολοένα και περισσότερων πόλεων-κρατών. Ανάλογες δυνατότητες παρείχαν και οι Αμφικτιονίες, δηλαδή οι συνελεύσεις αντιπροσώπων γειτονικών λαών,που συγκεντρώνονταν με σκοπό θρησκευτικό σε ορισμένα ιερά. Έτσι, για πρώτη φορά οι Έλληνες συνειδητοποιούν ότι ανεξάρτητα από τα φύλα στα οποία ανήκουν, στο σύνολό τους συνιστούν μια ολότητα με κοινή γλώσσα, ήθη και έθιμα, παραδόσεις και λατρείες.<< Έκταση δυνατός με Έκταση>> η αποικιακή εξάπλωση: σε ορισμένες αποικίες εφαρμόστηκαν νέοι τρόποι οργάνωσης του χώρου (στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη διαίρεση των κλήρων), που έδωσαν ιδέες για την οργάνωση των κλήρων· πόλεων και στη μητροπολιτική Ελλάδα Οι πόλεις-κράτη σύμφωνα με το συνηθισμένο μεσογειακό σχήμα περιλάμβαναν ένα αστικό κέντρο, ακόμη κι αν αυτό δεν ήταν παρά ένα χωριό, όπου κατοικούσαν πολλοί άνθρωποι, προπάντων οι πλούσιοι. Στο μέσον υπήρχε ένας χώρος καλυμμένος από τα κύρια πολιτικά και θρησκευτικά οικοδομήματα. Φρόντιζαν όμως ν'αφήνουν οδούς για εύκολη προσπέλαση, ώστε να μπορεί ο λαός να συγκεντρώνεται, όταν ήταν αναγκαίο Πρόκειται για την αγορά στην πρώτη σημασία της , δηλαδή τον τόπο συγκέντρωσης, και αυτό πολύ πριν τα καταστήματα και οι πλανόδιοι πωλητές - εγκατασταθούν εκεί. Συνήθως, βρίσκουμε επίσης μια ακρόπολη που χρησίμευε ως φρούριο. Η πόλη και η ύπαιθρος ήταν συνδεδεμένες και σχη μάτιζαν ένα σύνολο. Ο Αριστοτέλης στα "Πολιτικά" του αναφέρει ότι: "η κοινωνία που προέρχεται από την ένωση πολλών κωμών αποτελεί την τέλεια πόλη, η οποί- α αποκτά κάθε αυτάρκεια σε βαθμό τελειότητας. Η πόλη δημιουργείται για να διαφυλάξει τη ζωή όσων μετέχουν σ'αυτήν, αλλά υπάρχει και για ν'ανυψώνει τη ζωή των μελών της σε υψηλό επίπεδο. Για το λόγο αυτό κάθε πόλη υπάρχει από φυσική αναγκαιότητα. Τα στοιχεία που συνιστούν την πόλη-κράτος είναι επομένως, αρχικά, οι ίδιοι οι άνθρωποι που την αποτελούν, οι οποίοι ζουν μαζί και έχουν την ιδιότητα του πολίτη, δηλαδή διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της, το έδαφος, που αποτελείται, όπως προαναφέρθηκε, από το άστυ με τους δύο κύριους πόλους της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, δηλαδή την αγορά και την ακρόπολη, και από την ύπαιθρο (χώρα) με τα φράματα και τα μεθοριακά ιερά, η ανεξαρτησία και η κυριαρχία, που εκφράζονται ποικιλοτρόπως , όπως π.χ. με την επιλογή του πολιτεύματος, την απονομή της δικαιοσύνης ή την κοπή νομίσματος κ.α (σ. τα νομίσματα που έκοψε η πόλη-κράτος Ψωφίδα ήταν ασημένια και χάλκινα) και τέλος, η ασφάλεια και η αυτάρκεια, που κατοχυρώνονται με την οικονομική ανά- πτυξη και τη στρατιωτική οργάνωση. Η οικονομική ανάπτυξη είναι κατά βάση στην αγροτική παραγωγή και συμμετέχουν όλοι, πολίτες και μη, ενώ για τη στρατιωτική οργάνωση την ευθύνη έχουν μόνο οι πολίτες ∆εδομένου ότι οι ελληνικές κοινωνίες ήταν αυτάρκεις σε προϊό- ντα, ενδοελληνικό εμπόριο μπορούσε να αναπτυχθεί μόνο σε περιορισμένη κλίμακα. Αττικά αγγεία των αρχών του 8ου αι. αποκαλύπτονται σε πε- ριοχές του Σαρωνικού και του Ανατολικού Αιγαίου, την Κρήτη και τις Κυ κλάδες, που επίσης είχαν επαφές με την Κρήτη και το Ανατολικό Αιγαίο. Την ανάπτυξη του εμπορίου μέσω των θαλασσίων οδών (στην ξηρά διαπι- στώνονται επαφές μόνο μεταξύ όμορων κρατών) ακολουθεί η ανάπτυξη των βιοτεχνιών. Η διεύρυνση των εργασιών έδινε ευκαιρίες για την εξάσκηση των τεχνιτών που αποκτούσαν γνώσεις και επιδεξιότητα, ώστε να μπορούν να συναγωνιστούν τους συναδέλφους τους στην Ανατολή. Από τα μέσα του 8ου αι π.Χ.οι Έλληνες μ εταλλουργοί εξοικειώθηκαν με την ε- πεξεργασία του σιδήρου και έμαθαν ξανά την κατεργασία του χρυσού, του ελεφαντοστού και των πολύτιμων λίθων., Παράλληλη όμως είναι και η αύξηση της αγροτικής παραγωγής, δεδομένου ότι τα αγροτικά προϊόντα ήταν τα μόνα ανταλλάξιμα είδη που διέθεταν οι Έλληνες. Η ανάπτυξη των διαφόρων βιοτεχνιών, σε συνδυα- σμό με την άσκηση του εμπορίου και της ναυτιλίας, προκάλεσε μια συνε- χώς αυξανόμενη ευημερία και μια διαρκή άνοδο του βιοτικού επιπέδου των μεσαίων και κατώτερων τάξεων. Από την άλλη πλευρά, η διεύρυνση των δικαιωμάτων εκείνων που συνέθεταν το δήμο, και μάλιστα στην περίπτωση της Αθήνας, η ένταξη ξέ- νων στοιχείων στο δήμο, συνέβαλε στο να αποκτήσει θετικό περιεχόμενο η έννοια του πολίτη και να οριστεί ως "εκείνος που ανήκει στην πόλη, στην κοινωνία των πολιτών, και με την ιδιότητά του αυτή συμμετέχει, μέσω των συνελεύσεων του δήμου, σε αυτό που μπορούμε ν'αποκαλέσουμε πολιτική ζωή, δηλαδή στη λήψη αποφάσεων δεσμευτικών για το σύνολο της πολιτικής κοινότητας". Τα γνωρίσματα για την ένταξη στην πολιτική κοινότητα παρουσί-αζούσαν πολλές διαφορές από πόλη σε πόλη και καθορίζονταν ουσιαστικά μέ του αποκλεισμού της μιας ή της άλλης ομάδας του πληθυσμού. Έτσι απωποκλείονταν οι δούλοι, οι μη ελεύθεροι γενικά, οι γυναίκες και σε ορισμέ- νες πόλεις οι έμποροι και οι τεχνίτες, οι δραστηριότητες των οποίων - κρίνονταν ανάξιες για έναν πολίτη - στη Σπάρτη οι "Ίσοι" απαγορευόταν να επιδίδονται σε άλλες δραστηριότητες εκτός από τις πολεμικές - ή σε άλλες πόλεις απαιτούνται ένα ελάχιστο ποσοστό πλούτου για να έχει κανείς πρόσβαση στην ιδιότητα του πολίτη (περίπτωση Μασσαλίας, της Τέω, του Ρη γίου, της Κορίνθου, της Αθήνας μετά το 322 π.χ. κ.ά .). Η ιδιότητα του πολίτη πάντως οριζόταν από μια δέσμη δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων, όπως: α) τα πολιτικά δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμα του πολίτη να είναι μέλος της συνέλευσης του λαού (εκκλησία του δήμου στην Αθήνα, Απέλλα στη Σπάρτη), το δικαίωμα να λαμβάνει δημόσια αξιώματα (π.χ. στρατηγός, έφορος κ.ά.) και το δικαίωμα να είναι μέλος δικαστηρίων. Έτσι συμμετείχε στη νομοθετική, εκτελεστική και δι- καστική εξουσία. β) τα νομικά δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμα να παρίσταθεί στα δικαστήρια και να έχει ακίνητη περιουσία και γ) τα θρησκευτι- κά δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμα συμμετοχής στις θυσίες και τις θρη- σκευτικές εορτές και το δικαίωμα άσκησης ιερατικού αξιώματος. Τα παραπάνω δικαιώματα ο πολίτης τα εκλάμβανε ως τα μεγαλύτερα αγαθά της κοινωνικής ζωής. Για παράδειγμα, για τον Αθηναίο πολίτη του 5ου αι. π.Χ. η περιλάμβανε πολιτική ιδιότητα με όσα συμπεριλάμβανε θεωρούνταν ως ύψιστη τιμή και αντιθέτως "ατιμία" ονομαζόταν η στέρηση των πολιτι- κών δικαιωμάτων και ο αποκλεισμός του από τα ιερά της πόλης. Η ποινή αυτή ("ατιμία'') ήταν ιδιαίτερα σοβαρή, τόσο μάλιστα, ώστε ο πολίτης προτιμούσε το θάνατο από τη στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Κι αυτό γιατί ο πολίτης ήταν άρρηκτα δεμένος με την πολιτική του φύση και δεν νοούνταν η ύπαρξη "παθητικού" πολίτη, αποκομμένου από τα κοι- νά. Η νοοτροπία αυτή διαπνέει όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Τα πολιτεύματα των πόλεων-κρατών μπορούν να ταξινομηθούν δύο μεγάλες κατηγορίες: τα δημοκρατικά, στα οποία όλοι οι πολίτες έχουν πολιτικά δικαιώματα και τα αριστοκρατικά ή ολιγαρχικά, στα οποία ή ένταξη στο πολιτικό σώμα είναι περιορισμένη και συνδέεται με κριτήρια, όπως ο πλούτος και η καταγωγή. Στις ολιγαρχίες πολιτικά δικαιώματα μπο- ρεί να έχουν λιγότεροι ή περισσότεροι, ή ακόμη, κοντά στους πολίτες που έχουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, να υπάρχουν άλλοι που είναι απλώς μέ- λη της συνέλευσης του λαού. Τέλος, συναντάμε και τυραννικά πολιτεύματα τα, στα οποία η άσκηση του πολιτεύματος είναι προσωπική υπόθεση ενός ατόμου.σε Μεταξύ του 700-500 π.Χ. η βασιλεία καταλύθηκε ως πολίτευμα στις περισσότερες ελληνικές πόλεις. Κατά τον 5ο αι. π.Χ. η βασιλεία δια τηρείται μόνο στη Σπάρτη, τη Θήρα, την Κύπρο, την Ήπειρο και τη Μακεδονία. Μετά την κατάργηση της βασιλείας, την εξουσία στις πόλεις καταλαμβάνουν τα μεγάλα κρατικά αριστογένη. Έτσι εγκαθιδρύεται το αριστοκρατικό πολίτευμα, με κύριο χαρακτηριστικό του την παροχή πολίτηκών δικαιωμάτων σε όλους ή σε μέρος των ευγενών. Το πολίτευμα επομένώς πλησιάζει προς εκείνο που ο Αριστοτέλης αποκαλεί δυναστεία, λόγω της κληρονομικής διαδοχής. Τα όργανα του πολιτεύματος στις αριστοκρατίες είναι: η βουλή ή γερουσία, κυρίαρχο σώμα αποτελούμενο από μέλη που έλεγχαν και, κατά περίπτωση, εξέλεγαν τους άρχοντες δίχως τα ίδια να υπόκεινται σε ελέγχους, οι άρχοντες, που αντικατέστησαν τους βασιλείς και δεν ήταν περισσότεροι από τρεις και τέλος η εκκλησία του δήμου, στην οποία μετέχουν μόνο οι ενεργοί πολίτες και οι δικαιοδοσίες της συνίστανται στο να εγκρίνει συνήθως χωρίς συζήτηση τις προτάσεις της βουλής ή των αρχόντων σχετικά με πόλεμο, ειρήνη, συμμαχίες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις εκλέγει και τους άρχοντες ισόβια. Ιδιαίτερη μορφή πολιτικής οργάνωσης συναντούμε στη Σπάρτη, όπου το πολίτευμά της, όπως παρουσιάζεται διαμορφωμένο στα τέλη της αρχαϊκής εποχής, αποτελεί ένα μίγμα από στοιχεία αριστοκρατικά και δημοκρατικά και παραμένει στατικό και ανεξέλικτο. Πολιτικά δικαιώματα έχουν σε αυτό μόνο οι "όμοιοι", δηλαδή όσοι γεννήθηκαν από Σπαρτιάτες γονείς, μετέχουν στα συσσίτια και έχουν διανύσει τα στάδια της θεσμοθετημένης αγωγής. Παράλληλα, όργανο εξουσίας αποτελούν και οι πέντε έφοροι, που έχουν τη δύναμη να επιβάλουν τιμωρία σε όποιον θέλουν και να την εκτελούν άμεσα ή να παύουν ακόμη και άρχοντες και να τους δικά- ζουν. Η γερουσία μπορούσε να διαλύσει τη συνέλευση των Σπαρτιατών , την Απέλλα, της οποίας οι αρμοδιότητες περιορίζονταν στην επικύρωση των αποφάσεων της πρώτης. Τα αριστοκρατικά καθεστώτα περί τον 7ο αι. π.Χ. περιήλθαν σε κρίση, εξαιτίας των ανταγωνισμών μεταξύ των ευγενών και των επιθέσεων των τελευταίων, που επιδίωκαν την εγκαθίδρυση της τυρρανίδος. Αμφισβητήθηκαν από εκείνους που διαφωνούσαν με την αριστοκρατική φι λοσοφία και τις εφαρμογές της και πολεμήθηκαν από τους μη ευγενείς που επιδίωκαν συμμετοχή στα κοινά και κοινωνική δικαιοσύνη. Όσοι απέκτησανσαν χρήματα με το εμπόριο και τη βιοτεχνία επιδίωκαν να βρεθούν εντός της πολιτείας, σμόν". Λύση στην κρίση προσέφερε η σύνταξη νέων νόμων, έργο που α- νέλαβαν οι νομοθέτες ή διαλλάκτες (Σόλων, ∆ράκων, Ζάλευκος, Χαρών- δας κ.α.), οι αποφάσεις των οποίων είχαν υποχρεωτική ισχύ. Όταν η κατά- σταση ήταν ιδιαίτερα οξυμένη, το έργο αυτό αναλάμβανε ο "αισυμνήτης", στον οποίο παρέχονταν δικαιώμ ατα ανώτατου άρχοντα με απεριόριστες ε-ενώ άλλοι ζητούσαν "χρεών αποκοπή" και "γης αναδαξουσίες. Το στην παροχή, ανάπτυξη της νομικής σκέψης, την επικυρώνονταναπότηνπόληδη- Κριτήριοτώραγιατηνπολιτικώνδικαιωμάτωνέγινετο τουπλούτουκαιτο πολίτευμαμ εταβλήθηρίς Η αρχαία πόλη-κράτος Ψωφίδα φαίνεται να ακολούθησε την πα- ραπάνω πολιτειακή εξέλιξη (βασιλεία-αριστοκρατία-ολιγαρχία), σύμφωνα με το παράδειγμα της Σπάρτης (από το τέλος των Μεσσηνιακών πολέμων, όταν περιέπεσε μαζί με τους Μεσσήνιους στη σπαρτιατική κατοχή), όπως πιστοποιεί η συμμετοχή της στον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.χ.) στο πλευρό των ολιγαρχικών Σπαρτιατών κατά των Αθηναίων και κατά των Θηβαίων στα Λεύκτρα (371 π.χ.). Στις παραμονές της μάχης της Μαντίνειας (362 π.χ.) είχαν διαμορφωθεί στον ελλαδικό χώρο δύο μεγάλοι αντίπαλοι συνασπισμοί: ο Θηβαϊκός και η συμμαχία Αθήνας και Σπάρτης. Η Ψωφίδα αποτελούσε κοινό σύμμαχο Αθήνας και Σπάρτης. Κατά την ελληνιστική περίοδο σε περιοχές έξω από την εξουσία μοναρχιών ή ισχυρών πόλεων-κρατών (Βοιωτία, Αρκαδία, Αχαΐα) δημιουργήθηκαν πολιτικές ενώσεις πόλεων-κρατών με κεντρική ενιαία διοί- κήηση και ίσα δικαιώματα μεταξύ των μελών: τα Κοινά και οι Συμπολιτείες, που περιόριζαν την πολυδιάσπαση, οι 11πόλεις-μέλη να χάνουν την αυτονομία τους. Προϋπόθεση συμμετοχής των πόλεων στη Συμπολιτεία ταν το δημοκρατικό πολίτευμα, δηλαδή η λειτουργία συνέλευσης πολιτών, βουλής και αρχόντων. Την ανώτατη εξουσία είχε η συνέλευση των πολιτών: αποφάσιζε για όλα τα σοβαρά ζητήματα, εξέλεγε και έλεγχε τους άρχοντες. Η ελληνιστική συμπολιτεία θεωρείται ως το τελειότερο πολιτειακό σύστημα που δημιούργησε ο αρχαίος ελληνικός κόσμος , γιατί: περιόριζε την πολιτική πολυδιάσπαση χωρίς οι πόλεις να χάνουν την αυτονομία τους, εγγυόταν ασφάλεια και ειρήνη χωρίς οι πολίτες να χάνουν την ελευθερία τους και δημιουργούσε συνθήκες πρόσφορες για οικονομική ανάπτυξη. Η Αχαϊκή Συμπολιτεία, με έδρα το Αίγιο, προϋπήρχε ως με κέντρο τη βόρεια Πελοπόννησο. Στόχος της έθεσε την εκδίωξη της Μακεδονικής κυριαρχίας και την ανατροπή των τυραννικών καθεστώτων. Ισχυροποιήθηκε χάρη στην εξασθένιση των Μακεδόνων, τη βοήθεια των Πτολεμαίων και τις ικανότητες του στρατηγού Άρατου. Η Ψωφίδα απολούσε μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας για να αποσχισθεί αργότερα και να ταχθεί στο πλευρό των Ηλείων συνιστώντας μέλος της άλλης μεγάλης Συ μπολιτείας, της Αιτωλικής (περ. 250 π.Χ.), που είχε έδρα της το Θέρμο. Μετά την άλωσή της από το Φίλιππο τον Ε'της Μακεδονίας θα επιστρέψει- ψει στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, της οποίας ακολουθεί την πορεία κατά της ρωμαϊκής επέκτασης. Το σημαντικό είναι πως η αρχαία πόλη-κράτος Ψωφίδα υιοθέτησε το παράδειγμα της δημοκρατίας, του τελειότερου πολιτεύματος- που γέννησε ποτέ η ανθρωπότητα, του οποίου έξοχο δείγμα αποτέ- Είπε η περίπτωση των Αθηνών συμμαχία. Στη δημοκρατική Αθήνα κυρίαρχο όργανο εξουσίας, όπως προαναφέρθηκε ήταν η εκκλησία του δήμου, με τις περισσότερες και σπουδαιότερες αρμοδιότητες (ψήφιση νόμων, έλεγχος όλων των οργάνων της διοίκησης και ορισμένων αρχόντων, δικαίωμα επιβολής σοβαρών ποινών κ.ά), στην οποία συμμετείχαν όλοι οι ελεύθεροι πολίτες, που είχαν εκτελέσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Υπήρχαν όμως και άλλα όργανα ε- ξουσίας, όπως η βουλή των πεντακοσίων, με δικαιοδοσίες νομοθετικού και διοικητικού χαρακτήρα και το δικαίωμα ελέγχου ενός μεγάλου μέρους της πολιτικής ζωής, οι εννέα άρχοντες, κατάλοιπο του αριστοκρατικού καθεστώτου, χωρίς σημαντικά καθήκοντα και τέλος οι άρχοντες, δέκα στρατηγοί, οι οποί- οι είχαν αναλάβει την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας., Ο Αριστοτέλης φρονεί για την Αθήνα ότι από Σόλωνα "αρχή δημοκρατίας εγένετο", οπότε το σύνολο των ελεύθερων ανδρών είχε δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία. Το δικαίωμα αυτό το είχαν κατακτήσει πρώτοι οι Σπαρτιάτες ήδη στα μέσα του 7ου π.Χ. Είναι φανερό λοι πόνότι και οι δύο πόλεις, Αθήνα-Σπάρτη, που δίχασαν το σύνολο σχεδόν του ελληνικού κόσμου, στην Αρχαϊκή περίοδο βάδισαν προς τη δημοκρα- τία, με όμως διαφορετικό τρόπο η καθεμιά. Οι μεν Αθηναίοι κατόρθωσαν να κατακτήσουν την άμεση δημοκρατία, όπου η εκκλησία του δήμου ήταν η "αρχή πάντων", οι δε Σπαρτιάτες προσέγγισαν την έμμεση δημοκρατία, όπου οι έφοροι εκπροσωπούσαν το λαό, χωρίς να ελέγχονται από αυτόν. Η αρχαία Ψωφίδα πορεύτηκε το δρόμο και των δύο αυτών σημαντικών πόλεων-κρατών, των οποίων οι αντιθέσεις διαμόρφωσαν το ιστόρικό γίγνεσθαι του ελληνικού κόσμου. Επιμέλεια: Γεωργία Βγενοπούλου, Φιλόλογος,Απόσπασμα από το βιβλίο "Τα χωριά νοτίως του Ερύμανθου" του Βασίλη Τακτικού