Οικοανάπτυξη και Οικοδιαδρομές Ερύμανθου

 Συνέντευξη του Βασίλη Τακτικού με το Γιάννο Παπαϊωάννου.   ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΟΥ: Έχοντας μια πρόσφατη εμπειρία από τη συνάντηση των Δημάρχων της περιοχής Ερυμάνθου στη Λαμπεία στις 13/05/06 με θέμα τη χάρτα οικοτουριστικών διαδρομών Ερυμάνθου, με εσένα ως εισηγητή και συμμετέχοντες τους Δημάρχους Αροανίας, Λαμπείας, Πηνείας, Λασιώνος, Φολόης, ξεκινάμε από το γεγονός ότι είναι γνωστή η δράση που έχεις αναπτύξει μέσα από τη μη κυβερνητική οργάνωση «Ερύμανθος», το τοπικό όραμα και σχέδιο οικοανάπτυξης που προτείνεις, από τις δημοσιεύσεις, τα βιβλία σου, από τη συμβουλευτική που προσφέρεις στους Δήμους για την οικοκοτουρισμο και τον αγροτουρισμό. Όλα αυτά συνιστούν μια καινοτομία δράσης στην τοπική αυτοδιοίκηση, που όπως φαίνεται βρίσκει μια αναγνώριση σε επίπεδο κορυφής της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς υπάρχει αντίστοιχη ευαισθησία στην τοπική κοινωνία.   ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ: Θα έλεγα ότι έχω μια ανάμικτη αίσθηση από την ανταπόκριση της όλης προσπάθειας – Υπάρχει βέβαια αναγνώριση στο επίπεδο της προσφοράς για τον τόπο, αλλά πολύ μικρότερη συστράτευση σ’ ένα κοινό αγώνα με τον οποίο αυτές οι ιδέες μπορούν στην ουσία να πραγματοποιηθούν και να φέρουν αποτελέσματα οικοανάπτυξης. Βέβαια αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη έλλειψη κατανόησης του βάθους της κοινής προσπάθειας που χρειάζεται και της συλλογικής δημιουργίας που απαιτείται για ν’ αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο. Για παράδειγμα σχεδόν όλοι υιοθετούν τώρα τις ιδέες μας για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού, αλλά μερικοί νομίζουν ότι αρκεί κανείς να τις αντιγράψει και μπορούν να υλοποιηθούν ενώ πρόκειται για πιο σύνθετη διαδικασία και βρίσκεται ο κατάλογος των χαμένων ευκαιριών τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ελάχιστοι αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να δημιουργήσεις υποκείμενο της οικοανάπτυξης, νέους θεσμούς και συλλογικές οργανώσεις για κάθε κοινωνική ομάδα, για τους επιχειρηματίες στον οικοτουρισμό, τους κτηνοτρόφους, τους νέους, τις γυναίκες. Και μάλιστα είναι αρκετοί εκείνοι οι παράγοντες που δε θέλουν κάτι τέτοιο. Λείπει ο δημόσιος διάλογος και περισσεύει η κουβέντα του καφενείου. Χαίρομαι βέβαια που οι προτάσεις μας υιοθετούνται σε επίπεδο Δημάρχων, αλλά πρέπει να επισημάνω ότι διαφορετικά θα ήταν επίσης τα πράγματα εάν υπήρχε ένας τοπικός ραδιοφωνικός σταθμός να ακούγονται όλοι οι δημιουργικοί πολίτες, ενώ τώρα επιβάλλονται μόνον οι αιρετοί - και ξέρεις πως εκλέγονται οι περισσότεροι. ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΟΥ: Θέτεις απ’ ότι καταλαβαίνω μια σειρά από άλλες προϋποθέσεις και θεσμούς που πρέπει να προηγηθούν. Εσύ τα έχεις κάνει όλα αυτά προωθήσει σ’ ένα βαθμό, έχεις εκδόσει και βιβλία και δημοσιεύματα και έχεις παραδείγματα οικοανάπτυξης με τη συμβουλευτική που προσφέρεις στους Δήμους και στους συλλόγους της περιοχής ποια σχετική επίδραση υπάρχει στους τοπικούς φορείς. Εσείς δεν έχετε εθελοντές στην προσπάθειά σας και χορηγούς που ν’αντιλαμβάνονται και να ευαισθητοποιούνται από την περιβαλλοντική και πολιτιστική δράση; ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ: Πράγματι, θα πρέπει να το πούμε από την αρχή ότι για ν’ αλλάξει και να αναβαθμιστεί η τοπική κοινωνία και οικονομία πρέπει να αλλάξει πριν όχι μόνον τα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας, αλλά και ο τρόπος σκέψης των ανθρώπων, η οργανωτική μας κουλτούρα και για ν’ αλλάξει αυτό πρέπει να υπάρχουν παραδείγματα καινοτομίας και φυσικά βιβλία, διάλογος, δημοσιεύσεις, αλλά πριν απ’ όλα παραδείγματα προς μίμηση, γιατί έτσι μαθαίνουν οι πολλοί δια της μιμητικής και όχι διαβάζοντας θεωρητικά βιβλία. Τα ζωντανά όμως παραδείγματα απαιτούν πολύ χρόνο και χρήμα……και ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν. Δυστυχώς βρισκόμαστε στην αρχή, χρειάζεται τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια προσπάθεια γιατί δεν μπορέσαμε ούτε όλα τα απαραίτητα παραδείγματα να δημιουργήσουμε ούτε όλα όσα χρειάζονται να γραφτούν να τα γράψουμε γιατί όλα αυτά όπως προείπαμε χρειάζονται χρόνο, χρήμα και πολλούς εθελοντές. Έχουμε αναπτυξιακές πρωτοβουλίες σε εξέλιξη αλλά αυτό συμβαίνει σε περιορισμένη κλίμακα σε σύγκριση με τις ανάγκες που υπάρχουν. Πολλοί άνθρωποι θέλουν να προχωρήσουν, αλλά μοιάζουν εγκλωβισμένοι στην καθημερινότητά τους, στις συνήθειές τους, στην τηλεόραση, στο καφενείο. Οι γυναίκες είναι ακόμη περιορισμένες στα οικιακά τους, οι νέοι παγιδευμένοι στα καταναλωτικά πρότυπα, οι παραγωγοί στον ατομισμό τους. Εν γένει οι άνθρωποι δε συνεργάζονται εύκολα, δεν αντιμετωπίζουν από κοινού το μέλλον τους. Πολλοί αντιμετωπίζουν τον εθελοντισμό με ειρωνεία ή καχυποψία. Ωστόσο, υπάρχει και κάποια ελπίδα κι αυτό φαίνεται όταν δημιουργούμε κάποια πολιτιστικά και επικοινωνιακά γεγονότα. Τότε οι άνθρωποι ανοίγονται και χαίρονται από τις πρωτοβουλίες μας, προβληματίζονται και κάποιοι θέλουν μετά να συνεισφέρουν. Αλλά, αυτό γίνεται αφού δουν πρώτα το αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα με το πέρασμα του Ερυμάνθου, με την έκθεση πολιτιστικής κληρονομιάς και περιβαλλοντικής δράσης και αυτό δείχνει ότι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες πρέπει να επινοηθούν και να εμφυτευθούν από κάποια καινούρια οργάνωση και δεν προκύπτουν από τους παραδοσιακούς θεσμούς. Είδαμε πρόσφατα αρκετούς να χαίρονται με τις επιτυχίες που σημειώσαμε για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του ποταμού και αυτό είναι αρκετά παρήγορο. ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΟΥ: Αυτό που κάνει ίσως πιο ενδιαφέρουσα την αφήγηση είναι το πεδίο δράσης σου. Δεν είναι ένας Δήμος στον οποίο διεκδίκησες τη Δημαρχία και προφανώς θα διεκδικήσεις και στο μέλλον, αλλά η προσπάθειά σου να περάσει αυτή η αντίληψη της οικοανάπτυξης σε μια σειρά από άλλους Δήμους πώς ξεκίνησε αυτή η προσπάθεια. Έχεις αναφερθεί πολλές φορές στον όρο της οικοανάπτυξης τι σημαίνει η λέξη περισσότερο απ’ ότι μπορούμε να αντιληφθούμε με το πρώτο άκουσμα. Ασφαλώς, το πρώτο άκουσμα έχει σχέση με την οικολογία, την προστασία του περιβάλλοντος και την τοπική ανάπτυξη, αλλά σημαίνει κάτι περισσότερο – την εισαγωγή της πράσινης επιχειρηματικότητας στην τοπική αυτοδιοίκηση και την κοινωνική οικονομία.   Η οικοανάπτυξη ως σχεδιασμός και μοντέλο είναι μια καινοτόμος πολιτική για την τοπική αυτοδιοίκηση. Στη χώρα μας υπάρχουν ελάχιστα φωτεινά παραδείγματα που μπορούμε να παρουσιάσουμε σε τοπικό επίπεδο και στους Δήμους, που να πραγματοποιούν ολοκληρωμένα σχέδια οικοαναπτυξιακής πολιτικής, μολονότι υπάρχει τεχνοκρατικός σχεδιασμός σε επίπεδο κράτους και υπάρχουν ευρωπαϊκά και κρατικά προγράμματα για αυτό το σκοπό. ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ: Υπήρχε ένα όραμα από την αρχή και ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης στον τομέα της επικοινωνίας. Η οικοανάπτυξη θέλει ένα ευρύτερο σχέδιο για τις ορεινές περιοχές Ερυμάνθου. Χρειάζεται μια πνευματική διέγερση της τοπικής κοινωνίας, χρειάζεται ανθρώπους που να μπορούν ν’ αμφισβητούν σκεπτόμενοι πολιτικά και φιλοσοφικά. Στα κόμματα δεν έχει εισαχθεί ακόμη αυτός ο όρος, τουλάχιστον ως θεματική πολιτική για την τοπική αυτοδιοίκηση. Επομένως και τα κόμματα έχουν πρώτα να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα για να μπορούν στη συνέχεια να προτείνουν. Προς το παρόν υπάρχουν σκέψεις μόνον και ενδεχομένως να προωθηθεί μια τέτοια αντίληψη αφού η οικοανάπτυξη αποτελεί μοναδικό κίνητρο για την προώθηση της συμμετοχικής Δημοκρατίας, που είναι ένα βήμα πέρα από την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία. Το ζήτημα όμως είναι να απαντήσουμε πριν απ’ όλα στην αναγκαιότητα αυτής της πολιτικής με σημείο αιχμής την τοπική αυτοδιοίκηση, τι σημαίνει αυτό για την οικονομία και την τοπική απασχόληση και ποιες κοινωνικές δυνάμεις μπορούν να προωθήσουν αυτό το στρατηγικό στόχο. Εδώ θα πρέπει να πω ότι εστιάζουμε το ζήτημα στην κοινωνική οικονομία στην πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητα. Η αναγκαιότητα ασφαλώς, δεν προκύπτει μόνον από τη γενικότερη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος, της υγειινής και ποιότητας ζωής, αλλά και από την ανάγκη ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας που υστερεί σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε.. Αυτοί οι νέοι τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας δημιουργούν προστιθέμενη αξία σε κάθε περιοχή με αναπτυξιακές πρωτοβουλίες στον οικοτουρισμό, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την οικιστική πολιτική, τα πάρκα φυσικής ανανέωσης και υγείας. Έτσι, οικοανάπτυξη σημαίνει πρώτα απ’ όλα ανάπτυξη και βελτίωση συνθηκών ζωής στο οικείο περιβάλλον του πολίτη, στο χωριό του, στη γειτονιά του γιατί η οικοανάπτυξη βρίσκεται στον αντίποδα του γιγαντισμού των εκμεταλλεύσεων των φυσικών πόρων και των μεγαλουπόλεων, όπως ο οικοτουρισμός είναι στον αντίποδα του μαζικού τουρισμού και οι μικρές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον αντίποδα των γιγαντιαίων εγοστασίων που εξαντλούν τα ενεργειακά αποθέματα. Οικοανάπτυξη σημαίνει παράλληλα και μια άλλη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων. Πέραν από τους κυρίαρχους χώρους του κράτους και της αγοράς που στη σύγχρονη κοινωνία στους χώρους αυτούς της οικονομίας έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια ανάπτυξης της απασχόλησης. Η οικοανάπτυξη δίνει λύσεις για την ενίσχυση και της απασχόλησης, με νέα προϊόντα και υπηρεσίες για τους βιοκαταναλωτές οικοτουρίστες, κάνοντας προσιτές αυτές τις υπηρεσίες, αξιοποιώντας και την παράλληλη εθελοντική εργασία. ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΟΥ: Νομίζω ότι θα συμφωνήσεις κι εσύ ότι η συζήτησή μας εδώ μπορεί να είναι δοκιμιακού χαρακτήρα, γιατί γνωρίζω ότι αυτό το διάστημα επεξεργάζεσαι ένα τέτοιο δοκίμιο οικοανάπτυξης και τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά περισσότερο μια αφήγηση όλης αυτής της ξεχωριστής σου περιπέτειας των οκτώ χρόνων στην τοπική αυτοδιοίκηση Ερυμάνθου. Αυτό θα μπορούσε να γίνει στο τέλος, αλλά και εδώ η αφήγηση πρέπει να έχει μια συνοχή εξιστορώντας τα πράγματα από την αρχή. Πώς ξεκίνησες εσύ με την τοπική αυτοδιοίκηση και εγκατέλειψες από τότε την επαγγελματική δημοσιογραφία για να γίνεις «εθελοντής» δημοσιογράφος σε τοπικές εφημερίδες, κάνοντας παράλληλα μελέτες για οικοτουριστικές επιχειρήσεις, για Δήμους και για νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα που βέβαια όλες αυτές οι δραστηριότητες έχουν ένα προσανατολισμό στην οικοανάπτυξη. Πώς πήρες μια τέτοια απόφαση αφοσίωσης που απ’ ότι αντιλαμβανόμαστε έχει και ένα υψηλό προσωπικό κόστος; Είναι μόνον η πολιτική φιλοδοξία να γίνεις Δήμαρχος ή υπάρχει και κάποιο άλλο κίνητρο; ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΚΤΙΚΟΣ: Ναι, η εξιστόρηση της πορείας θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι πολύ ενδιαφέρουσα αν μιλούσαν κι άλλα πρόσωπα ώστε να φαίνεται όλη η πλοκή και το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι στις νέες ιδέες. Προτείνω λοιπόν μέσα σε αυτή την παρουσίαση να υπάρχουν κι άλλες γνώμες και παράλληλες αφηγήσεις εάν θέλεις να καταγράψεις αυτή την πορεία ως περιπέτεια ιδεών που έχει κάποιο νόημα συμμετοχής στον προσανατολισμό της τοπικής κοινωνίας. Σ’ ότι αφορά το κίνητρο για να ακολουθήσει κανείς μια τέτοια πορεία το κίνητρο για μένα είναι το όραμα, η ιδεολογία που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος που αγωνίζεται και από την αρχή αυτό το όραμα της οικοανάπτυξης φαίνεται ότι με οδηγεί. Εάν ήξερα όμως ότι θα μου πάρει τόσο πολύ χρόνο να καρποφορήσει πιθανόν δε θ’ ακολουθούσα αυτό το δρόμο που σίγουρα είναι αντισυμβατικός. Πήρε πάρα πολύ χρόνο για να γίνουν συνείδηση ορισμένα απλά πράγματα που υπηρετούν το συλλογικό συμφέρον. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν απ’ την αρχή: Τον Άυγουστο του ’97 δούλευα ακόμη ως πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα «Εξόρμηση» και είχα την ευθύνη ως αρχισυντάκτης για το ένθετο «Εξόρμηση των Ιδεών». Τότε με την ώθηση και χρηματοδότηση του καλού πατριώτη Θεώδορου Κουρλαμπά έβγαλα για πρώτη φορά την τοπική εφημερίδα «Επικοινωνία», την οποία εξέδιδα στη συνέχεια για πέντε ολόκληρα χρόνια.