Το οικολογικό σπίτι : αρχιτεκτονικός σχεδιασμός

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ : Η ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΒΑΣΗ ('χρησιμοποίτε αρχιτέκτονες για τις αρχιτεκτονικές σας ανάγκες όπως χρησιμοποιήτε γιατρούς για τις ιατρικές σας').   Παρόλο που στην Ελλάδα ο καθένας μπορεί να αρχιτεκτονίζει μόνο οι εκπαιδευμένοι περιβαλλοντικά ευαίσθητοι αρχιτέκτονες είναι σε θέση να παραγουν αρχιτεκτονική και όχι κακέκτυπες αντιγραφές άσχετες με τον τόπο, το χρήστη και τις ανάγκες του) Δεν θέλει κόπο ούτε στοιχίζει μια περιουσία. Για την ακρίβεια, δεν στοιχίζει σχεδόν τίποτα. Αντίθετα, αν έχει προηγηθεί μελετημένος σχεδιασμός, η τσέπη μας θα επωφεληθεί από την πρώτη κιόλας μέρα. Γιατί το καλοκαίρι δεν θα χρειαζόμαστε κλιματιστικά, ενώ το χειμώνα το σπίτι μας θα ζεσταίνεται σε ποσοστό 60% έως και 70% από τον ήλιο. Το λέει το όνομά της: η βιοκλιματική αρχιτεκτονική λαμβάνει υπόψη το μικροκλίμα της περιοχής και αξιοποιεί τα στοιχεία της φύσης, για να εξοικονομήσει μέρος της ενέργειας που απαιτείται για τη λειτουργία των κτιρίων που σχεδιάζονται με βάση τις αρχές της. «Κάθε βιοκλιματικό σπίτι επιφυλάσσει τις δικές του εκπλήξεις», εξηγεί η αρχιτέκτονας Τάνια Τογανίδου-Βαρδουλάκη. «Δεν πρόκειται για φασόν κατασκευές, γιατί κάθε περιοχή και κάθε οικόπεδο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Κι αυτό είναι το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο που καλείται να το σχεδιάσει. Ζυγίζεις τις παραμέτρους και τα δεδομένα και συνεργάζεσαι με τους ανθρώπους που θα κατοικήσουν». Αφού λοιπόν συμφέρει, γιατί δεν χτίζουν όλοι οι Ελληνες τα σπίτια τους έτσι; «Γιατί ο κόσμος δεν γνωρίζει αυτή την επιλογή. Πιστεύει ότι είναι ακριβή, οπότε δεν τη συζητά καν», λέει η αρχιτέκτονας-μηχανικός Ελλη Γεωργιάδου. «Ωστόσο, αυτοί που ξέρουν, έρχονται σε μας με τα μάτια κλειστά. Γι' αυτό και ο κλάδος μας δεν έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση. Οι άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν σε βιοκλιματικό σπίτι είναι -δυστυχώς- μέχρι στιγμής συγκριτικά λίγοι, αλλά επειδή τους ενδιαφέρει το θέμα, ψάχνουν και μας βρίσκουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας...». ΠΟΣΟ; Η κατασκευή ενός βιοκλιματικού σπιτιού μπορεί να στοιχίσει όσο και ενός συμβατικού, δηλαδή περίπου 1.000 ευρώ/τ.μ. Oπως και σε ένα συμβατικό σπίτι, από εμάς εξαρτάται πόσα χρήματα θα ξοδέψουμε. Π.χ., η επιλογή τεντών αντί ηλεκτρονικών μεταλλικών περσίδων είναι πιο οικονομική. Αντίστοιχα, η αντιστάθμιση του κόστους εγκατάστασης ενός απλού εξωτερικού θερμοκηπίου (ενδεικτική τιμή 3.000-5.000 ευρώ ανάλογα με την επιφάνεια) μπορεί να επιτευχθεί με την επιλογή οικονομικότερων υλικών στο μπάνιο ή στην κουζίνα, κ.ο.κ. Υπολογίστε μια επιβάρυνση στην αμοιβή του αρχιτέκτονα-μηχανικού, που και αυτή εξαρτάται από το γραφείο που θα επιλέξετε. Στην αμοιβή συμπεριλαμβάνεται τόσο η μελέτη όσο και η επίβλεψη της οικοδομής. Εκ των πραγμάτων, η επίβλεψη κατά την ανέγερση βιοκλιματικών κτιρίων είναι πιο απαιτητική, συνεπώς να αναμένετε μια προσαύξηση της τάξης του 30% κατά μέσον όρο. Η ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ Είναι ευκολότερος ο σχεδιασμός ενός βιοκλιματικού σπιτιού σε ημιαστικές περιοχές, γιατί μέσα στις πόλεις η ρυμοτομία (και κατ' επέκταση ο προσανατολισμός δρόμων και οικοπέδων) είναι συγκεκριμένη. Αν π.χ. το οικόπεδο βρίσκεται σε δρόμο προσανατολισμένο δυτικά- ανατολικά, είναι δύσκολο να τοποθετηθεί η μεγάλη πλευρά του κτιρίου στο Νότο ώστε το σπίτι να εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα των μεγάλων νότιων ανοιγμάτων (παραθύρων) τους χειμερινούς μήνες. Παρ' όλα αυτά, βιοκλιματικές επεμβάσεις μπορούν να γίνουν οπουδήποτε. ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ----------------------------- >Οι ενιαίοι εσωτερικοί χώροι στη νότια και νοτιοανατολική πλευρά του σπιτιού διευκολύνουν την απρόσκοπτη κίνηση του αέρα προς τα πάνω. >Το μαλκάφ ή πύργος ανέμου λειτουργεί σαν φυσικό κλιματιστικό. Το χαρακτηριστικό του είναι ένα μεγάλο άνοιγμα απέναντι στο σταθερό άνεμο της περιοχής. Ο αέρας μπαίνει από αυτό και κατεβαίνοντας με ορμή προς τα κάτω, εμπλουτίζεται με υγρασία από έναν μικρό ανεμιστήρα νερού και ψύχεται. >Τους χειμερινούς μήνες ο ήλιος εισέρχεται στο σπίτι μέσα από τα κλειστά τζάμια του ηλιακού θερμοκηπίου και αποθηκεύεται στο πάτωμα, το οποίο έχει κατασκευαστεί με θερμοσυσσωρευτικά υλικά (συμπαγή κεραμικά τούβλα). ----------------------------- 1. Ανοίγματα στο Νοτιά Μια βασική αρχή της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής είναι ο προσανατολισμός. Με προϋπόθεση την καλή μόνωση, τα μεγάλα νότια ανοίγματα ευνοούν τη διείσδυση του ήλιου τον χειμώνα, διατηρώντας τους εσωτερικούς χώρους θερμούς. Για να συσσωρεύσουμε την ηλιακή ενέργεια, χρησιμοποιούμε υλικά με θερμοσυσσωρευτικές ικανότητες, π.χ. τα συμπαγή κεραμικά τούβλα. Η προσθήκη παθητικών ηλιακών συστημάτων, π.χ. ηλιακών θερμοκηπίων, με κατάλληλη ηλιοπροστασία το καλοκαίρι, συμβάλλει σημαντικά, όπως και η απρόσκοπτη κυκλοφορία του αέρα στους εσωτερικούς χώρους, η οποία επιτυγχάνεται με τη σωστή διάταξη των χώρων του σπιτιού στη νότια πλευρά. Οσο περισσότεροι τοίχοι υπάρχουν, τόσο δυσκολεύεταιο ' αέρας να κυκλοφορήσει. Αντίστοιχα, πρέπει τα ανοίγματα στο Βοριά να είναι μικρά ή η δυτική πλευρά κλειστή. 2. Φυλλοβόλα και τέντες Οσο και να προσπαθήσουμε να δροσίσουμε τους εσωτερικούς χώρους, δεν θα τα καταφέρουμε αν δεν σκιάσουμε τα σημεία από τα οποία μπαίνει ο ήλιος. Επειδή το καλοκαίρι ο ήλιος κινείται ψηλά, μπορούμε να «προστατεύσουμε» τη νότια πλευρά με μικρά προστεγάσματα (π.χ. πέργκολες) και τη δυτική-ανατολική με κατακόρυφα σκίαστρα (π.χ. κατακόρυφες τέντες). Αποτελεσματική λύση, αν διαθέτουμε κήπο, είναι η φύτευση φυλλοβόλων και πλατύφυλλων δέντρων. Το χειμώνα που ρίχνουν τα φύλλα τους, επιτρέπουν τη διείσδυση του ήλιου, ενώ το καλοκαίρι απορροφούν την ηλιακή ενέργεια, ρίχνοντας την εξωτερική θερμοκρασία και προσφέροντας σκιά. 3. Νυχτερινός αερισμός Ο νυχτερινός αέρας ψύχει τους τοίχους, διατηρώντας την εσωτερική θερμοκρασία στους 23, 25 ή το πολύ 27 βαθμούς Κελσίου. Αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια της μέρας τα παράθυρα πρέπει να είναι κλειστά. Αυτό είναι ίσως το μοναδικό στοιχείο που απαιτεί τη συμμετοχή των κατοίκων του. Μια έξυπνη, όσο και παλιά, ιδέα είναι το εσωτερικό αίθριο. Πρόκειται για έναν κήπο που λειτουργεί σαν επέκταση του σαλονιού. Τη νύχτα, κλείνουμε την εξωτερική περίμετρο του σπιτιού και ανοίγουμε τα εσωτερικά με θέα στο αίθριο παράθυρα. Αυτό αναλαμβάνει το ρόλο «παγίδας ζεστού αέρα», με αποτέλεσμα το σπίτι να «εκτονώνει» τη ζέστη του στο χώρο του αιθρίου. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Το βιοκλιματικό σπίτι της οικογένειας Παπούλια στη Ραφήνα   Ο Ανδρέας και η Ελενα Παπούλια δεν είχαν ιδέα περί βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, μέχρι που έτυχε ένα σπίτι που τους άρεσε να είναι βιοκλιματικό. Αναζήτησαν την αρχιτέκτονα-μηχανικό που το είχε σχεδιάσει όταν πια αποφάσισαν να χτίσουν τη μονοκατοικία τους στη Ραφήνα. Σήμερα εξοικονομούν έως και 50% πετρέλαιο, ενώ το καλοκαίρι η χρήση κλιματιστικού περιορίζεται σε ένα υπνοδωμάτιο της κατοικίας, η οποία καλύπτει επιφάνεια 224 τ.μ. «Εγκατασταθήκαμε πριν από 3 χρόνια. Δεν έχουμε τοποθετήσει ακόμα τέντες, που θα προστάτευαν το σπίτι περισσότερο το καλοκαίρι, αλλά και πάλι ελάχιστες φορές χρειαζόμαστε κλιματισμό», εξηγούν. «Το σπίτι εξάλλου διαθέτει εξαιρετική θερμομόνωση». Εξωτερικά τίποτα σχεδόν δεν προδίδει ότι πρόκειται για βιοκλιματικό κτίσμα. Η μόνη ένδειξη είναι το γυάλινο θερμοκήπιο της νότιας πλευράς με το οποίο γειτνιάζει μια μικρή κατασκευή που παραπέμπει σε στέρνα. «Τους χειμερινούς μήνες ο ήλιος διεισδύει στους εσωτερικούς χώρους μέσα από τα τζάμια του θερμοκηπίου και τμήμα του «αποθηκεύεται» στο πάτωμα (συμπαγές κεραμικό τούβλο με μεγάλη θερμοχωρητικότητα), ζεσταίνοντας τον αέρα. Γεμίζοντας τη στέρνα με νερό, η υδάτινη επιφάνειά της λειτουργεί ανακλαστικά σαν καθρέφτης, αυξάνοντας την ηλιακή ακτινοβολία που περνά μέσα από το τζάμι», σημειώνει η αρχιτέκτονας-μηχανικός Τάνια Τογανίδου-Βαρδουλάκη. Παρατηρούμε ότι οι εσωτερικές σκάλες κοντά στο θερμοκήπιο είναι μεταλλικές και όχι από συμπαγές υλικό. «Ετσι εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη κίνηση του αέρα». Τα μεγάλα ανοίγματα στο νότιο τμήμα του σπιτιού, που χαρακτηρίζεται από μεγάλους ενιαίους χώρους, σε συνδυασμό με την «κλειστή» βόρεια και δυτική πλευρά, ακολουθούν επίσης μια από τις θεμελιώδεις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Για τον καλό δροσισμό του σπιτιού το καλοκαίρι, η κατοικία διαθέτει μαλκάφ, τον λεγόμενο «πύργο ανέμου». Πρόκειται για ένα φρεάτιο ασανσέρ, χωρίς τον ανελκυστήρα, με λοξή σκεπή, με λεία τοιχώματα για να μην απορροφά υγρασία και με ανοίγματα στις κατευθύνσεις που φυσάει ο άνεμος. Ο αέρας μπαίνει από ψηλά και χάρη στην κλίση της σκεπής κατευθύνεται προς τα κάτω. Κατεβαίνοντας χάνει θερμοκρασία (ανά 10 μέτρα ψύχεται κατά 10 βαθμούς) και, ψυχρός πια, διοχετεύεται, μέσα από τα ανοίγματα στη βάση του μαλκάφ, στο εσωτερικό του σπιτιού. «Το μόνο επιπρόσθετο έξοδο ήταν τα τζάμια του θερμοκηπίου, μια επιβάρυνση 1,5% στο συνολικό κόστος κατασκευής», λέει ο Ανδρέας Παπούλιας. «Αντιλαμβάνεστε ότι η απόσβεση έγινε πολύ σύντομα με την εξοικονόμηση πετρελαίου. Σε ένα συμβατικό σπίτι θα καταναλώναμε τα διπλάσια λίτρα για θέρμανση το χρόνο...».