Τουρισμός κοινωνικής εμπειρίας

Τα τελευταία χρόνια ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις λαμβάνει αυτός ο τομέας

του τουρισμού, με τη μορφή ανταλλαγής εθελοντών από χώρες του εξωτερικού, οι

οποίοι έρχονται για να προσφέρουν εθελοντική εργασία και να ανταλλάξουν

εμπειρίες με ανθρώπους και φορείς που ασχολούνται με την κοινωνική οικονομία

και την κοινωνική επιχειρηματικότητα στην ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών.

Οικοτουρισμός

Το 1974 οι Πρέσπες κηρύχθηκαν Εθνικός Δρυμός και προστατεύονται από

ελληνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες ενώ η Μικρή Πρέσπα προστατεύεται

και από τη συνθήκη Ραμσάρ ως μοναδικός υγροβιότοπος. 

Το 1991 δημιουργήθηκε και η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών που στήριξε τις προσπάθειες του τοπικού

πληθυσμού να αναδείξουν και να προστατέψουν το φυσικό πλούτο της περιοχής

τους. Επιπλέον, μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και μεγάλο τμήμα

του όρους Βαρνούς συγκαταλέγονται στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών

NATURA 2000.

Στις Πρέσπες συναντάμε πάνω από 1500 είδη φυτών, κάποια από τα οποία

προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις επειδή συναντώνται μόνο εδώ. Η

μοναδικότητα του φυσικού περιβάλλοντος της Φλώρινας, εκτός από την παρουσία

εκατοντάδων ειδών, φαίνεται και από δύο συγκεκριμένες ομάδες οργανισμών. Η

πρώτη ανήκει στο βασίλειο των μυκήτων και είναι τα μανιτάρια, ενώ η δεύτερη στο

βασίλειο των φυτών και είναι οι ορχιδέες. Στην περιοχή των Πρεσπών βρίσκεται η

συστάδα υπεραιωνόβιων δενδροειδών βουνοκυπάρισσων, υπό την απόλυτη

προστασία του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών. Σπάνια πουλιά πετούν εκεί. Αυτά είναι

άλλωστε και ο λόγος που έγιναν γνωστές οι Πρέσπες, όπου είναι ευρέως

διαδεδομένο το bird-watching. Πιο διάσημο από όλα τα είδη είναι ο

αργυροπελεκάνος και η Πρέσπα σήμερα φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό

αναπαραγόμενων ζευγαριών παγκοσμίως, πάνω από 1.000 ζευγάρια. Άλλα σπάνια

πουλιά που ζουν εκεί είναι οι Λαγγόνες, οι Αργυροτσικνιάδες, οι Λευκοτσικνιάδες,

οι Πορφυροτσικνιάδες και οι Σταχτόχηνες. Επιπροσθέτως, η περιοχή διαθέτει

μεγάλο οικοσύστημα με πλούσια βιοποικιλότητα όπως δάση βελανιδιάς, αρκούδες,

αγριoγoύρουνα, λύκους, ζαρκάδια, γεράκια, κίσσες, δρυοκολάπτες κ.ά. 1

Όλα αυτά οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι ο οικοτουρισμός στις Πρέσπες

έχει ισχυρές βάσεις και προφανώς μπορεί να ενισχυθεί περισσότερο εάν

αναπτυχθούν στον ίδιο βαθμό και άλλες μορφές θεματικού τουρισμού.

Γεωτουρισμός

Η λεκάνη των Πρέσπων σχηματίστηκε από τεκτονικές υφέσεις πιθανότατα κατά τη

διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής (1-70 εκατομμύρια χρόνια πριν). 2

Κοιτώντας τον νομό της Φλώρινας από ψηλά και νότια, εύκολα διαπιστώνει κανείς

ότι η γεωμορφολογία του παρουσιάζει τρία διακριτά υψίπεδα-διαζώματα, του

Αμυνταίου, της Φλώρινας και των Πρεσπών.

Συμπλήρωμα σ'αυτό το ανάγλυφο της γης, είναι οι έξι λίμνες της, δύο στις

Πρέσπες και τέσσερις στην περιοχή Αμυνταίου, ένας αριθμός που δίνει μία

μοναδικότητα για τα δεδομένα του ελλαδικού χώρου. 3

1 (www.blue-planet.gr)

2 (el.wikipedia.org)

3 (www.florina.gr)

Αυτή η σημερινή εικόνα δεν ήταν η ίδια στο πέρασμα των αιώνων, αλλά είναι το

αποτέλεσμα τρομακτικών για τον ανθρώπινο νου γεωλογικών ανακατατάξεων που

συνέβησαν στην περιοχή. Απολιθώματα από κοχύλια και άλλους θαλάσσιους

οργανισμούς δείχνουν πως η περιοχή δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά ένα σημείο του

πυθμένα μίας αρχέγονης θάλασσας, της Τηθύος, μέχρι περίπου 40-50 εκατομμύρια

χρόνια πριν, κατά την εποχή του Ηώκαινου. Από την εποχή αυτή και μετά ξεκίνησε

μία περίοδος καθοριστικών γεωλογικών αλλαγών στην ευρύτερη περιοχή, με

αποτέλεσμα τη δημιουργία των γνωστών σημερινών ευρωπαϊκών ορεινών όγκων,

συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων. Πάνω σ' αυτούς τους πρωταρχικούς

όγκους ακολούθησαν μεγάλες καθιζήσεις. Το χωριό Βροντερό έχει ένα μικρό

μουσείο απολιθωμάτων.

Επακόλουθο αποτέλεσμα αυτών των μακροχρόνιων αναδεύσεων της γης υπήρξε

και η εμφάνιση μίας ποικιλίας πετρωμάτων τόσο στην επιφάνεια, όσο και στο

υπόβαθρο, με ασβεστόλιθο κυρίαρχο στον Βόρα, γρανίτη και σχιστόλιθο στον

Βαρνούντα και στο Βέρνο και ιζηματογενή (αλουβιακά) αποθέματα διάφορης

προέλευσης στα υψίπεδα Αμυνταίου, Φλώρινας και Πρεσπών. Αυτή ακριβώς η

ποιότητα του εδάφους, με τα ιδιαίτερα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά, καθορίζει ως

ένα βαθμό και τα είδη της χλωρίδας που θα βλαστήσουν στην περιοχή. Έτσι, για

παράδειγμα στις Πρέσπες υπάρχει σαφής διαφορά στη χλωρίδα μεταξύ των δύο

πλευρών των λιμνών, γιατί ανατολικά κυριαρχούν γρανιτικά πετρώματα, ενώ

δυτικά ασβεστολιθικά.

Στις περιοχές δυτικά της Φλώρινας, πάντως, έχουν εντοπιστεί, μέχρι στιγμής, τα

αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας. Τα πετρώματα αυτά είναι γρανίτες, ηλικίας

700 εκατομμυρίων ετών. Στη λεκάνη Φλώρινας – Αμυνταίου – Σερβίων

εντοπίζεται το 67% των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων λιγνίτη της χώρας. 4

Η δημιουργία, μάλιστα, ανοιχτών επισκέψιμων χώρων γεωλογικού ενδιαφέροντος

και η αξιοποίηση του μουσείου απολιθωμάτων μπορούν να συνδυαστούν με την

ανάδειξη της γεωμυθολογίας της περιοχής, που είναι και ουσιαστικό ζητούμενο στα

πλαίσια της βιοτουριστικής ανάπτυξης των Πρεσπών.

Θρησκευτικός

Τα ασκηταριά, οι ναοί και τα εκκλησιαστικά μνημεία, οι τόποι προσκυνήματος είναι

σημεία έλξης που συνθέτουν το θρησκευτικό τουρισμό στην περιοχή. Από τη μία

τα ασκηταριά του 14ου αιώνα στην αριστερή όχθη της λίμνης της Μεγάλης

Πρέσπας, με πιο καλοδιατηρημένο το της Παναγίας Ελεούσας, χτισμένο το 1410

και από την άλλη η ομώνυμη εκκλησία του νησιού του Αγίου Αχιλλείου στη Μικρή

Πρέσπα, η οποία χρονολογείται στα τέλη του 10ου αι. και αποτελεί μία από τις

μεγαλύτερες βασιλικές της Ελλάδας έχουν αναδειχθεί σε θρησκευτικούς πόλους

έλξης για πολλούς επισκέπτες. Παράλληλα, ο εγγεγραμμένος σταυροειδής με

τρούλο ναός του Αγ. Γερμανού (11ου αι.), στο ομώνυμο χωριό, που διασώζει

τοιχογραφίες των 11ου, 13ου και 18ου αι. αποτελεί ακόμα ένα σπουδαίο

θρησκευτικό μνημείο της περιοχής. 5 Έτσι, δεν είναι τυχαίο που οι Πρέσπες

συγκεντρώνουν πλήθος τουριστών θρησκευτικού ενδιαφέροντος κάθε χρόνο και

ιδιαίτερα τον Αύγουστο, που γίνονται οι σημαντικότερες εκδηλώσεις. Αυτά τα

μνημεία μπορούν να λάβουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία όταν εντάσσονται στη

γενικότερη οργάνωση του τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας.

Αγροτουρισμός

Στην περιοχή των Πρεσπών, όπως και στις περισσότερες αγροτικές περιοχές της

Ελλάδας, αγροτουρισμός θεωρείται γενικότερα ο τουρισμός που λαμβάνει χώρα

4 (www.westernmacedonia.gr)

5 (www.florinacity.gr)

στην ύπαιθρο. Έτσι, όλοι οι ξενώνες και τα καταλύματα θεωρούνται

αγροτουριστικοί ξενώνες. Αλλά αγροτουρισμός δεν είναι αυτή η κατάσταση:

οτιδήποτε κτίζεται στην ύπαιθρο. Αγροτουρισμός είναι ο τουρισμός που προσφέρει

εμπειρίες από την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία, τις ασχολίες

του αγρότη.

Στην περιοχή λείπουν τα οργανωμένα επισκέψιμα αγροκτήματα και τα κοινωνικά

αγροκτήματα. Ο σχεδιασμός ανάπτυξης του βιοτουρισμού στην περιοχή θα πρέπει

να συμπεριλαμβάνει και τα απαραίτητα επισκέψιμα αγροκτήματα προσφέροντας

μια ολοκληρωμένη μορφή τουρισμού, που θεωρείται αναγκαίο κομμάτι στο παζλ

του τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας.

Μια καλή πρακτική που εφαρμόζεται σε χώρες του εξωτερικού και μπορεί να

υιοθετηθεί και στην περιοχή των Πρεσπών είναι οι ανταλλαγές τουριστών με

αγροτικά ενδιαφέροντα. Συγκεκριμένα, μπορεί να υπάρχει ένα γραφείο

διασύνδεσης που θα φέρνει σε επαφή τουρίστες εντός ή και εκτός συνόρων που

επιθυμούν να μείνουν σε κάποιο αγροτικό σπίτι της περιοχής για ορισμένο χρονικό

διάστημα, με τους ιδιοκτήτες αυτού του σπιτιού, οι οποίοι θα πηγαίνουν να μείνουν

στο σπίτι των πρώτων, αναλαμβάνοντας και οι δυο πλευρές την υποχρέωση για τη

διεκπεραίωση των βασικών αγροτικών ασχολιών, όπως τη φροντίδα των κήπων

και των ζώων που ενδεχομένως υπάρχουν στο κάθε σπίτι.