ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΙΣΗ - ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΝΟΤΙΩΣ ΤΟΥ ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ

Γ) ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Μετά τη Μακεδονική δυναστεία άρχισαν να αναμιγνύονται στα ελληνικά πράγματα οι Ρωμαίοι. Βλέποντας τους Έλληνες να αλληλοσπαράσσονται από εμφύλιες διαμάχες, εκμεταλλεύονται την αποσταθεροποίηση- και εισβάλλουν από τη Μακεδονία στον Ισθμό, κυριεύουν την Κόρινθο καταλύουν την Αχαϊκή Συμπολιτεία, και η Ελλάδα γίνεται Ρωμαϊκή επαρχία, ενώ η Ψωφίδα ακολουθεί την τύχη των άλλων Ελληνικών πόλεων.
Τα τείχη όμως της Ψωφίδας δεν καταστράφηκαν, σε αντίθεση με όσα υπέστησαν άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, πιθανόν διότι δεν θεωρήθηκε ισχυρή πόλη, λόγω της εξασθένησης της. Ωστόσο, ο ναός της Αφροδίτης διαρπάζεται από αγάλματα και ο διάκοσμος της πόλης λεηλατείται. 

Η Ρωμαϊκή κατάκτηση αφήνει τα ίχνη της μέσα από τα πολλά νομίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή, φέροντας από τη μια πλευρά αυτοκρατορικά ονόματα όπως: ΜΑ. ΑΥΡΗΛΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ, ΣΕΠΤ. ΣΕΟΥΗΡΟΣ και κεφάλι δαφνοστεφανωμένο του Σεπτιμίου Σεβήρου, ενώ άλλο έχει μπροστά μια ατελή σωζόμενη επιγραφή: ΛΥ...ΣΕ... Σ.Π., και σε άλλο υπάρχει η επιγραφή: ΙΟΥΛΙΑ ∆ΟΜΝΑ, καθώς και εικονιζόμενη η κεφαλή της. Βρίσκουμε επίσης κεφαλή του Γέτα, και σε άλλο την επιγραφή: ... ΕΠΤΙΜΙΟΣ ... ΕΤΑ και η κεφαλή του Γέτα χωρίς γένια. Από την πίσω πλευρά, στα περισσότερα συναντούμε την επιγραφή: ΨΩΦΕΙ∆ΙΩΝ, όπως και την Άρτεμη με κοντό ένδυμα στραμμένο προς τ' αριστερά, έχοντας το δεξί της χέρι στηριγμένο στο πλευρό της και το αριστερό της σε δόρυ. Απ' όλα αυτά βλέπουμε ότι οι Ψωφίδιοι έκοβαν τα νομίσματά τους και στα χρόνια του Γέτα, που κυριάρχησε το 255 μ.Χ. Αρχαίοι Ρωμαϊκοί τάφοι βρέθηκαν περί το 1900 μ.Χ. στα δυτικά προάστια της πόλης με κεραμικά ειδώλια και επιγραφές, όπως επίσης και κεραμικό αγγείο γεμάτο με ασημένια ρωμαϊκά νομίσματα, μαρτυρούν την ακμή της πόλης επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα παραπάνω στοιχεία φανερώνουν ότι η πόλη την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν κατά διαστήματα ημιαυτόνομος. Η περίοδος αυτή τελειώνει περίπου τον 4ο αιώνα, όταν το 394 μ.Χ. ο Μέγας Θεοδόσιος καταργεί την εθνική θρησκεία, καθώς και τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Από άλλες ιστορικές πήγες, γνωρίζουμε ότι οι ορεινοί κάτοικοι της ενδοχώρας της Πελοποννήσου και ιδιαίτερα οι Αρκάδες μέχρι εκείνη την εποχή δεν είχαν εκχριστιανιστεί. Λίγα χρόνια μετά, οι Γότθοι, υπό την εξουσία του Αλάριχου, κάνουν μεγάλη επιδρομή στην Πελοπόννησο και με το πρόσχημα αντιμετώπισης της παλιάς θρησκείας καταστρέφουν πόλεις και χωριά, εξανδραποδίζουν και φονεύουν τους κατοίκους της Πελοποννήσου. Η Ψωφίδα δέχεται θανάσιμα χτυπήματα από την άγρια επιδρομή των Γότθων. Την ίδια περίοδο τρομακτικός και καταστρεπτικός σεισμός μεταβάλλει την πόλη σε σωρό ερειπίων. Ο σεισμός και η επιδρομή του Αλάριχου αναγκάζουν τους ελάχιστους επιζώντες κατοίκους να εγκαταλείψουν περίτρομοι τις εστίες τους, διωκόμενοι εκ θεού και ανθρώπων. Έτσι, τελειώνει μια μεγάλη περίοδο περί των 2 χιλιετηρίδων ενδόξου ιστορίας της πόλης.  Περί το 700-800 μ.Χ. στη βυζαντινή περίοδο, η πόλη αναφέρεται, ως μικρή πολίχνη άνω των 1000 κατοίκων, οι οποίοι ήταν πλέον Χριστιανοί. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται και από τα θεμέλια παλαιοχριστιανικού ναού που εντοπίστηκε πρόσφατα στην Ακρόπολη της Ψωφίδας, όπως και κάτω από τα θεμέλια του σημερινού ενοριακού ναού και της παλιάς Μονή σης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στη κορυφή της Ακρόπολης υπάρχουν ερείπια από το βυζαντινό φυλάκιο (κλεισούρα όπως λεγόταν) που αποδεικνύουν τη στρατηγική της θέση, και για εκείνη την εποχή.

 Απόσπασμα από το βιβλίο «Τα χωριά νοτίως του Ερυμάνθου» του Βασίλη Τακτικού