ΣΟΠΩΤΟ
(ΑΡΟΑΝΙΑ)
Είναι γεγονός ότι το έτος 1928 το χωριό είχε ονοµαστεί Άγιος Παύλος, από το όνοµα του Οσιοµάρτυρα που γεννήθηκε εκεί. ∆ύο χρόνια όµως αργότερα, το 1930, µετονοµάστηκε σε Αροανία, για το λόγο ότι ήταν πρωτεύουσα του άλλοτε ∆ήµου Αροανίας, αν και απέχει αρκετά από τα Αροάνια όρη ή απ'αυτή την αρχαία Αροανία (εκ του αρόω-ω = αροτριάω - ω,οργώνω), που τοποθετείται στη σηµερινή Σέλιτσα, κοντά στην Κοιλάδα του Ελουκού ποταµού. Επίσης , ο ποταµός αυτός στα χρόνια του Παυσανία (γύρω στο 170 µ.Χ.) ονοµαζόταν Αροάνιος. Στη σηµερινή του θέση, το χωριό φαίνεται ότι χτίστηκε στα µέσα της Βυζαντινής εποχής, σαν ένας γεωργικός και ποιµενικός οικισµός. Μ'αυτή την άποψη συµφωνεί και ο Καµενιανίτης ερευνητής, Μοναχός Μάξιµος Ιβηρίτης - Νικολόπουλος, που έκανε εκτεταµένη ιστορική έρευνα για το Σοπωτό και για τον από εκεί καταγόµενο Νέο Οσιοµάρτυρα Παύλο. (Την οποία παρουσίασε στο βιβλίο του µε τίτλο: "Ο Άγιος Νέος Οσιοµάρτυρας Παύλος και τα περί της αποτόκου Αροανίας ή Σοπωτού Καλαβρύτων", έκδοση 1998, Θεσσαλονίκη). Κατά τη µεγάλη και αξιόλογη απογραφή "Γκριµάνι", που έγινε το έτος 1700 από τους Ενετούς, στο Σοπωτό υπήρχαν 109 οικογένειες µε πληθυσµό 417 άτοµα, 242 άνδρες και 229 γυναίκες.
Κατά δε την απογραφή του 1879 το Σοπωτό ήταν τρίτο σε πληθυσµό στην Επαρχία Καλαβρύτων, µετά δηλ. τη (Στρέζοβα) ∆άφνη και την Κέρτεζη, και είχε 1101 κατοίκους. Στην τελευταία απογραφή του 1991 η Αροανία είχε 159 κατοίκους. Το έτος 1833, µε την υποδιαίρεση του κράτους σε ∆ηµαρχίες, το Σοπωτό ορίζεται έδρα του δήµου Αροανίας, που αποτελούνταν από τα χωριά Σοπωτό, Αγρίδι, Αναστάσοβα, ∆εσινό, ∆ροβολοβό, Καµενιάνοι και Χόβολη. Πρώτος γνωστός ∆ήµαρχος Αροανίας ήταν ο Ιωάννης Σακελλαριάδης το έτος 1837, και τελευταίος µέχρι το 1914 ο Θεµιστοκλής Στεφανόπουλος, που είχε διαδεχτεί τον ∆ροβολοβίτη Χρήστο Βέρροιο. Σήµερα, µε το σχέδιο "Καποδίστριας", η Αροανία είναι ένα απο τα χωριά που συναπαρτίζουν τον οµώνυµο ∆ήµο.
Η ΣΧΟΛΗ ΣΟΠΟΤΟΥ
Σηµαντικό σταθµό για την πορεία και εξέλιξη του Σοπωτού, αλλά και για τα γύρω χωριά, αποτέλεσε η ίδρυση του Ελληνικού Σχολείου Σοπωτού, που οικοδοµήθηκε από κληροδότηµα του Σοπωτινού Αθανασίου Τζίπηρα γύρω στα 1796. Ενώ ο ίδιος είχε πεθάνει µεταξύ των ετών 1770 -1780, είχε ορίσει ως επιτρόπους για να ολοκληρώσουν τη διαθήκη του, τους προκρίτους του χωριού, Χαράλαµπο Λουτοτζακίρη και Γ. Γιαννακόπουλο. Όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση του 1821 το σχολείο Σοπωτού διήνυε τα 25 χρόνια λειτουργίας του (1796 - 1821), µε δύο µόνο ολιγόχρονες διακοπές, λόγω διαφόρων περιστάσεων. Στα δύσκολα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς, η προσφορά του Σχολείου στον τόπο ήταν πολύ µεγάλη. Αποτελούσε πραγµατικά έναν µορφωτικό πυρήνα για όλη την περιοχή. Πολλοί και αξιόλογοι δάσκαλοι δίδαξαν σ'αυτό, και εξαιτίας αυτού, το πνευµατικό επίπεδο των Σοπωτινών ήταν αρκετά αξιόλογο πριν την Επανάσταση του 1821, αλλά και µετέπειτα. Έτσι, µετά την απελευθέρωση δηµιουργήθηκαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε οι Σοπωτινοί να µπορέσουν να εξελιχθούν στον πνευµατικό τοµέα και να καταλάβουν αξιόλογες θέσεις.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Το σηµαντικότερο αναµφισβήτητα κεφάλαιο για τη νεότερη ιστορία της Αροανίας - Σοπωτού αποτελεί ο Άγιος Παύλος . Ο Νέος Οσιοµάρτυς Παύλος γεννήθηκε το έτος 1790 στο όµορφο Σοπωτό της τέως Επαρχίας Καλαβρύτων, από φτωχούς αλλά ενάρετους γονείς και το κατά κόσµον όνοµα του ήταν Παναγιώτης. Μετά από µια πορεία ζωής δύσκολη και ταλαιπωρηµένη, καθότι ο ζυγός της τουρκοκρατίας ήταν βαρύς για τους Έλληνες, έφθασε η ώρα του µαρτυρίου για τον Σοπωτινό Οσιοµάρτυρα Παύλο. Ο Άγιος Νέος Οσιοµάρτυς Παύλος µαρτύρησε στην Τρίπολη στις 22 Μαΐου 1818 σε ηλικία, όπως προκύπτει από τις ηµεροµηνίες, 28 ετών. Με το ένδοξο µαρτύριο του λάµπρυνε τη γενέτειρα του και άφησε µεγάλη παρακαταθήκη για το µέλλον της. Εκτός από το µεγάλο ήρωα και Μάρτυρα της Εκκλησίας και του Έθνους µας, Νέο Οσιοµάρτυρα Παύλο, στο Σοπωτό γεννήθηκαν και ανατράφηκαν και πολλές άλλες προσωπικότητες, που στη συνέχεια έδρασαν στην Ελληνική κοινωνία και τον απανταχού Ελληνισµό:
› Ιωάννης Γιαννακόπουλος (Ιερέας). Το έτος 1674 έγραψε το χειρόγραφο της Μονής Μεγ. Σπηλαίου.
› Ιωαννίκιος Νείρος (Επίσκοπος Ωλένης). Το έτος 1700 έχτισε το Ναό της Ευαγγελίστριας Σοπωτού και το Ναό της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη, την ίδια εποχή.
› Άνθιµος (Επίσκοπος Ωλένης). Ήταν διάδοχος και ανεψιός του Ιωαννίκιου Νείρου.
› Κωνστάντιος (Επίσκοπος Ανδρούσης). Ο Κωνστάντιος ήταν εκείνος που συνετέλεσε κατά πολύ στο να µορφωθεί χριστιανικά και ο Οσιοµάρτυρας Παύλος.
› Λεόντιος Σκάρµας (Ιεροµόναχος). Μαζί µε τον αδελφό του Φιλόθεο έχτισαν τη Νέα Μονή Αγίας Τριάδας Λειβαρτζίου στην οποία δίδασκε Ελληνικά και Λατινικά, καθότι είχε λάβει σπουδαία µόρφωση στην Βενετία.
› Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης (Ιεροδιάκονος). Σαν Σοπωτινός παρουσιάζεται και ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης, µία από τις σπουδαιότερες φυσιογνωµίες του Αγίου Όρους του ΙΗ΄ αι., µε µεγάλη προσφορά στο γένος µας.
› Αθανάσιος Τσίπηρας (Σοπωτινός - έµπορος στην Πάτρα). Πρόκειται για το µεγάλο ευεργέτη µε χρήµατα του οποίου, όπως προαναφέρθηκε, φτιάχτηκε το Ελληνικό Σχολείο Σοπωτού.
› Νικηφόρος Σκορδάς (Αρχιµανδρίτης). Περιφερόταν µεταξύ Κων/νούπολης- Ρωσίας προφανώς για εθνικούς λόγους, σαν απεσταλµένος της Φιλικής Εταιρίας. Στην γενέτειρά του επέστρεψε τρεις µήνες πριν την επανάσταση και συγκεκριµένα ήλθε στη Μονή της µετανοίας του, δηλ. τους Αγίους Θεοδώρους του Βουνού Ζέµπι, όπου πρωτοείχε γίνει µοναχός. Εκτός από την προσωπική του προσφορά έστελνε και απ'το εξωτερικό αφιερώµατα σε Ι. Ναούς και χρήµατα σ'όσους είχαν ανάγκη.
› Παναγιώτης Σοφιανόπουλος ("Ο Ιατροφιλόσοφος") Στα δύσκολα χρόνια της Επανάστασης του 1821 προσέφερε µεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα, αν και τα µέσα περίθαλψης τότε ήταν λιγοστά. Αδελφός του γιατρού ήταν ο Νικολέτος Σοφιανόπουλος αγωνιστής του '21, ο οποίος δυστυχώς κατά τη διάρκεια του εµφυλίου πολέµου µετά την Επανάσταση συνέλαβε κατ'εντολή του Κωλέτη τον Παλαιών Πατρών Γερµανό στη Μονή Χρυσοποδαρίτισσας Νεζερών και τον Ιανουάριο του 1825 κάτω από άθλιες συνθήκες (µέσω ∆ροβολοβού) τον οδήγησε στη Γαστούνη, και τον παρέδωσε στον Στρατηγό Γκούρα.
› Ιωάννης Σοφιανόπουλος (ή Ζουλούµης). ∆ιετέλεσε Βουλευτής του ΚΚΕ και ∆ήµαρχος καθώς επίσης και Υπουργός Εξωτερικών στα πρώτα χρόνια µετά το 1945.
› Ευάγγελος Παπανούτσος. ∆ιετέλεσε Γενικός Γραµµατέας του Υπουργείου Παιδείας επί Κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου (1964 - 1966). Μάλιστα χαρακτηρίζεται σαν "θεµελιωτής της εκπαιδευτικής µεταρρύθµισης". Εκλέχτηκε επίσης Βουλευτής Επικρατείας στην πρώτη µετάδικτατορική Βουλή.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ
Πλησίον του Σοπωτού βρίσκονται τα ερείπια δύο ιστορικών Ιερών Μονών. Πρόκειται για δύο µεταβυζαντινά µνηµεία, τη γνωστή Ι. Μονή Φανερωµένης και την Ι. Μονή Αγίων Θεοδώρων (Καλογραιών) που βρίσκονταν στο µέσον της βόρειας πλευράς του βουνού Τάρταρης. Ακόµη, στις δύο συνοικίες του Σοπωτού δεσπόζουν δύο παλαιοί ναοί. Ο Ναός της Ευαγγελίστριας (Ευαγγελισµού της Θεοτόκου) και ο Ναός του Αγ. Γεωργίου.
Η Μονή Φανερωµένης βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού Μοναστήρι και σήµερα σώζονται µόνο ορισµένα ερείπια περιτοιχίσµατος, τα θολωτά ηµιυπόγεια των κελιών, ένα κελί και ο παλαιός τοίχος της εκκλησίας, καθώς και το οστεοφυλάκιο, που ήταν στον πρόναο µε τα οστά µοναχών. Για το χρόνο ανέγερσης της Μονής, οι πηγές προέρχονται από αναφορές του Γ. Παπανδρέου στην επετηρίδα των Καλαβρύτων και αναφέρει τα εξής: "Ανηγέρθη εκ βάθρων γης και ιστορήθη ο θείος και πάνσεπτος ναός αυτός της υπερευλογήµενης ∆εσποινίς ηµών Θεοτόκου και αειπάρθενου Μαρίας της επονοµαζόµενης Φανερωµένης δια συνδροµής και κόπου πολλού και εξόδου των πανασιωτάτων ιεροµόναχων και πνευµατικών κυρού Τιµοθέου καθηγουµένου και κυρού Θεωνά εις ψυχικήν σωτηρίαν, ηγουµένοντος του Παναγιότατου ηµών αυθεντός και δεσπότου οικουµενικού κυρού Τιµοθέου Επισκόπου Ωλένης κυρού Θεοφάνους, 10 Μαΐου 1616. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ,η Μονή είχε αναπτύξει µεγάλη δράση και βρισκόταν σε µεγάλη ακµή.
Στη Μονή άνηκε µια µεγάλη έκταση, µέχρι και την περιοχή Αλέσταινα, ενώ διέθετε και µετόχια στο Τσαρούχλι (Πεύκο), στην Κάπελη Σκουπίου και καταστήµατα στη Κωνσταντινούπολη. Λέγεται επίσης, ότι η Μονή των Αγίων Θεοδώρων στην Ανάσταση ήταν µετόχι της Μονής Φανερωµένης και χτίστηκε από το µοναχό της Φανερωµένης Συµεών.Η Μονή πρέπει να έχασε τη δύναµή της, γύρω στα 1834 επειδή είχε µικρό αριθµό µοναχών, αλλά µέχρι το 1870 µόναζε εκεί ο Σοπωτινός Σαµουήλ. Από το µοναχό αυτό και µετά η Μονή διαλύεται λόγω της κακοδιαχείρισης των επερχόµενων καλόγερων. Η Μονή Αγίων Θεοδώρων (Καλογραιών) , βρισκόταν σε µια από τις πλαγιές του Τάρταρη και ονοµάστηκε Μονή Καλογραιών, επειδή µόναζαν σ'αυτήν Καλόγριες. Η χρονολογία ανέγερσης της Μονής είναι άγνωστη. Σήµερα, διατηρείται µόνο η εκκλησία, καθώς επίσης οι αγιογραφίες στο τέµπλεον και το ιερό. Αυτές οι αγιογραφίες είναι παρόµοιες µε αυτές του προφήτη Ηλία και απ'αυτό συµπεραίνεται πως ανήκουν στον ίδιο καλλιτέχνη. Η Μονή παρακµάζει το 1834 (την ίδια ακριβώς χρονιά µε τη Μονή Φανερωµένης), αλλά διατηρείται µε δύο καλόγριες µέχρι το 1900. Στη Μονή αυτή αποσύρθηκε το έτος 1800 ο επίσκοπος Ανθούσης Κωνσταντίνος, όπου παρέµεινε µέχρι το θάνατο του. Σήµερα στο εκκλησάκι που έχει αποµείνει, γίνεται λειτουργία την ηµέρα της Αναλήψεως, λόγω του ότι πίσω από την κορυφή του Τάρταρη υπήρχε εκκλησιά της Αναλήψεως. Ο Ναός της Ευαγγελιστρίας βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του χωριού. Είναι τρίκλιτη βασιλική, θολωτή και το εσωτερικό του καλύπτεται ολόκληρο από αγιογραφίες. Για το χρόνο ανέγερσης του µας πληροφορεί η σωζόµενη επιγραφή που έχει ως εξής: "Ανηγέρθη εκ βάθρων και ανιστορήθη ο Θείος και πάνσεπτος ούτος Ναός του Ευαγγελισµού της Υπεραγίας Θεού δια συνδροµής κόπου και εξόδου του Θεοφιλέστατου επισκόπου Ωλένης Κύριου Ιωαννίκιου του επικλίνον Νίρου και πατρίδος εκ χωρίου Σωποτού + ΑΓΨ (1703), Οκτωβρίου ΚΘ΄, Η∆, ΑΥ κόπου πολλού Ευσταθίου Αλύπου του εξ Ιωαννίνων" (βλ. σχ. ∆ηµητράκη Κίτσου, ό.π, σελ. 17).
Επίσης άλλη χρονολογία βρίσκεται γύρω από τον Παντοκράτορα και αναφέρει το έτος 1700, προφανώς τότε άρχισε η αγιογράφηση του Ναού. Η Ευαγγελίστρια ανακαινίστηκε το 1938 µε δωρεά των αδελφών Σπήλ. Σοφιανόπουλου. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι κι αυτή επίσης τρίκλιτη, βασιλική, θολωτή µε αγιογραφίες στο µεσαίο κλίτος. Ο πρόναος και τα δύο πλάγια µάλλον κατασκευάστηκαν µεταγενέστερα. Αυτή η προσθήκη πρέπει να έγινε γύρω στα 1834, όπως αναφέρει η σχετική επιγραφή: "Ανεκαινίσθη ο Πανς(επτος) κ(αι) Ι(ερος ) ούτος Ναός το 1834- Κατ(ά) Μ(ήνα) + Ιούν(ιον)-Συνδροµή των Κυρ(ίων) + Οικ(ονοµόπουλου)
+ Λ(εοντόπουλου) + Σακελ(λαριάδου) Β(ασιλείου) και Αν(αγνώστου) Φάσσου". Επίσης, στο ναό είχε αφιερώσε το 1800 δύο µαρµάρινα µανουάλια ο Ασηµάκης Kαρόπουλος. Το χωριό είναι στολισµένο µε αρκετές ακόµη εκκλησίες, όπως το ναό της Κοιµήσεως της Θεοτόκου, το ναό της Μεταµορφώσεως, το ναό των Αγίων Αναργύρων, το ναό του Αγίου Παύλου του Νέου που χτίστηκε το 1956 µε δωρεά των αδελφών Σοφιανόπουλων, το ναό των Ταξιαρχών, το ναός του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Ιωάννου, του Αγίου Νικολάου, και του Αγίου Παντελεήµονα. Κάθ'ένας απ'αυτούς έχει µια δική του ιστορία. Το Σοπωτό είναι επίσης γνωστό για τα ιστορικά κτίρια που διέθετε και διαθέτει. Ένα από αυτά είναι ο Πύργος των Σοφιανόπουλων, ο οποίος βρίσκεται στη συνοικία της Ευαγγελίστριας. Ήταν ένας πύργος µε περιτοιχισµένο προαύλιο, µε ισόγειο χτιστό µε θόλο και λέγεται ότι ήταν τόσο ψηλός ώστε από την κορυφή του φαινόταν το κυπαρίσσι του Αγίου Γεωργίου, είχε επίσης πολεµίστρες και εσωτερικό υδραγωγείο. Ο πύργος άνηκε στο Βασιλικό Σοφιανόπουλο που είχε λάβει ενεργό µέρος στην επανάσταση του 1770. Παλαιό, επίσης προ της Επανάστασης, είναι και το αρχοντικό των Σοφιανόπουλων ή Ζουλουµέων, καθώς και το σπίτι του πρωτόπαπα. Σηµαντικός ήταν και ο πύργος του Σηρίνη, ο οποίος άνηκε στον Γιαννάκη Τσακίρη που µετακόµισε, λίγο πρίν την Επανάσταση του 1821, στην Τρίπολη. Σήµερα, απ'αυτόν τον πύργο σώζονται µόνο τα θεµέλια. Νεώτερα αξιόλογα πετρόκτιστα, µε λαξευτή πέτρα, κτίρια είναι το ∆ηµοτικό Σχολείο, στη θέση που ήταν το παλαιό κτίριο του Αθαν. Τσίπηρα και το Γυµνάσιο, στην περιοχή Αµπελάκια. Άλλο κτίσµα είναι το κεντρικό καφενείο στην πλατεία της Ευαγγελίστριας και ένα οίκηµα του Αγίου Γεωργίου, όπου παλαιότερα στεγαζόταν το σχολείο. Επίσης ένα πολυσήµαντο δηµιουργικό έργο ολοκληρώθηκε πρόσφατα (2000) στην όµορφη Αροανία. Είναι ο περικαλλέστατος Ναός του Αγίου Νέου Οσιοµάρτυρος Παύλου που µαζί µε το υπόλοιπο κτιριακό συγκρότηµα (πνευµατικό κέντρο, δανειστική βιβλιοθήκη κ.λπ.), και µε την οµορφιά του τοπίου της Αροανίας θ'αποτελέσουν πόλο έλξης για το ∆ήµο µας. Η κατάσκευή και η περάτωση του ναόυ ανήκει κυρίως στους κτήτορες κ.κ. Ιωάννη και Αικατερίνη Αναγνωστοπούλου και στους: Σεβασµιώτατο Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Αµβρόσιο, τον Καµενιανίτη µοναχό της Ι. Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους, Μάξιµο Νικολόπουλο, που στήριξαν παντοιοτρόπως αυτή τη προσπάθεια, καθώς και σ'όλους τους ανώνυµους και επώνυµους, στα µέλη του Ιδρύµατος Προασπίσεως Ηθικών και Πνευµατικών Αξιών κ.α.
Η ΑΡΟΑΝΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Η Αροανία, συνεχίζοντας τη λαµπρή της παράδοση στο πνευµατικό και επαγγελµατικό χώρο, και στις µέρες µας, έχει να δείξει σπουδαίους ανθρώπους που πλαισιώνουν διάφορους τοµείς της κοινωνίας µας. ∆ικηγόροι, ιερωµένοι, έµποροι, ανώτεροι υπάλληλοι κ.ά. καταξιώνουν την όµορφη γενέτειρά τους. Πιστεύουµε πως το γραφικό Σοπωτό (ή Αροανία) θ'αρχίσει σύντοµα ν'ανακτά την παλιά του αίγλη, εάν αξιοποιηθεί ως θέρετρο ορεινού τουρισµού, καθώς διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για το σκοπό αυτό. Η σπουδαία αγορά που διέθετε παλαιότερα το Σοπωτό, καθώς και οι διάφορες υπηρεσίες που έδρευαν κι εδρεύουν σ'αυτό, το είχαν καταστήσει ένα απο τα σηµαντικότερα κεφαλοχώρια της περιοχής.
Επιµέλεια: Κώστας Νικολόπουλος-Καµενιανίτης
ΠΗΓΕΣ
⦁ Μοναχός Μάξιµος
Νικολόπουλος-Ιβηρίτης, Ο Άγιος Νέος Οσιοµάρτυς Παύλος και τα περί της
Αγιοτόκου Αροανίας
ή Σοπωτού Καλαβρύτων, ιστορικά. Θεσσαλονίκη 1998.
⦁ Κίτσος ∆ηµητράκης,
Το Σοποτό, Αθήνα 1980.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Τα χωριά νοτίως του Ερυμάνθου» του Βασίλη Τακτικού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου